موجودات شرور در اساطیر ایرانی، یاران اهریمن‌اند، از شاخص‌ترین موجودات شرور در اساطیر ایرانی، دیوان‌اند. در این جستار، تحلیل جدیدی از این موجودات ارائه می‌شود که مبتنی بر تطبیق آنها با خدایان شاخدار در فرهنگهای کهن آسیا و اروپای باستان و ارائة نظریه‌ای جدید پیرامون خاستگاه دیوان است. در این جستار، از جمله ویژگیهای برجستة مشترک بین این دو، موارد ذیل استخراج شده است: ارتباط با خدای خورشید، استحالة این خدایان باستانی در عصر غلبة تفکر دینی به شیطان و اهریمن، سیه‌چردگی و شاخداری (ریخت‌شناسی)، ارتباط با خدایان موسوم به گاو نر و ارتباط با مرگ و دنیای تاریک زیر زمین و سنتهای قربانی و مردم‌اوباری این خدایان. تعلق این خدایان به فرهنگهای عصر رب‌النوع‌پرستی باعث شده، در فرهنگهای توحیدی، "نبرد" با این خدایان و دیوان، به مثابه اژدهاکشی، تبدیل به آزمون‌واره‌ای برای تشرف قهرمانان شده، خویشکاری آنها این شده که به عنوان مانع در برابر آفریدگان نیکوی اورمزد ایجاد چالش ‌کنند تا قهرمان را در مسیر تکامل قرار دهند. قهرمان با حمایت الهی فرّه بر موجودات مجهز به جادو غالب شده، با غلبه و گذر از دژها و قلعه‌های آنها، به جاودانگی می‌رسد.

کلمات کلیدی