پژوهش حاضر سه هدف داشت. 1) بررسی رابطه بین سن شروع مصرف مواد و رفتارهای پرخطر رانندگی (تخلفات پرخاشگرانه، تخلفات معمولی، لغرش¬ها و خطاهای رانندگی) و نیز میزان تصادفات و جریمه های رانندگی، 2) مقایسه میزان رفتارهای پرخطر رانندگی، تصادفات و جریمه های رانندگی در دو گروه افراد معتاد به مصرف مواد محرک-زا و افراد معتاد به مصرف مواد رخوت¬زا و 3) مقایسه میزان رفتارهای پرخطر رانندگی، تصادفات و جریمه های رانندگی در دو گروه افراد معتاد به مصرف یک نوع ماده مخدر و معتاد به ترکیبی از مواد بود. صدو چهل نفر معتاد به مواد مخدر که رانندگی می¬کردند بصورت داوطلبانه در این پژوهش شرکت جستند. از این تعداد 21 مرد مصرف کننده مواد محرک¬زا (شیشه و کریستال) و 59 مرد مصرف کننده مواد رخوت¬زا (تریاک، هروئین و حشیش) بودند. 78 نفر اعتیاد به یک نوع ماده مخدر یا الکل و 62 نفر اعتیاد به ترکیبی از مواد داشتند. روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی و علی-مقایسه¬ای و از منظر هدف کاربردی بود. پرسشنامه رفتارهای رانندگی و پرسشنامه¬ای حاوی ویژگی¬های فردی و تاریخچه مصرف مواد بر روی شرکت کنندگان اجرا شد. یافته¬های همبستگی نشان داد که پس از کنترل متغیرهای سن، تحصیلات، میزان رانندگی در هفته و تجربه رانندگی، سن شروع مصرف مواد با تعداد تصادفات (p=0.06) و تخلفات پرخاشگرانه (p=0.06) ارتباط نزدیک به معناداری داشت. تحلیل ANCOVA نشان داد پس از کنترل اثر مدت مصرف مواد، سن، تحصیلات، میزان رانندگی در هفته و تجربه رانندگی افراد مصرف کننده مواد محرک¬زا نسبت به گروه دیگر میزان رفتارهای پرخطر رانندگی بیشتری بروز دادند. از میان انواع رفتارهای پرخطر رانندگی آنها بلاخص در تخلفات پرخاشگرانه، تخلفات معمولی و لغزش¬ها نمره بالاتری کسب کردند. تفاوت معنادااری در بین دو گروه در تعداد تصادفات و جریمه¬های رانندگی گزارش شده وجود نداشت. اما درصد افرادی که گزارش نمودند در سال گذشته حداقل یکبار تجربه تصادف رانندگی داشتند در گروه مصرف کننده مواد محرک¬زا ( 90%) بیش از گروه رخوت¬زا ( 80%) بود. رابطه بین تعداد تصادفات و جریمه ها با انواع رفتارهای پرخطر رانندگی برای هر دو گروه بطور مجزا با استفاده از آزمون آماری همبستگی پیرسون بررسی شد. یافته¬های همبستگی در گروه مصرف کننده مواد محرک¬زا رابطه¬ی معناداری بین تعداد جریمه¬ها با تخلفات پرخاشگرانه و معمولی را نشان داد. در حالیکه در گروه مصرف کننده مواد رخوت¬زا بین تعداد تصادفات با میزان خطاها و لغزش¬ها و میان تعداد جریمه¬ها با همه انواع رفتارهای پرخطر رانندگی یعنی تخلفات پرخاشگرانه، معمولی و خطاها و لغزش¬های رانندگی ارتباط معنادار وجود داشت. تحلیل ANCOVA نشان داد پس از کنترل اثر مدت مصرف مواد، سن، تحصیلات، میزان رانندگی در هفته و تجربه رانندگی افراد مصرف کننده ترکیبی از مواد نسبت به گروه معتاد به یک نوع مواد تعداد جریمه های بیشتر (p =0.05)، میزان خطاهای رانندگی (p = 0.01)و میزان لغزشهای رانندگی (p = 0.01) بیشتری گزارش دادند. با وجود اثرات متفاوت عاملهای مختلف مصرف مواد بر رفتارهای پرخطر رانندگی، بررسی¬های دقیق تر به منزله شناخت تخریبهای شناختی که منجر به اثر متفاوت مواد در رفتار رانندگی می گردد توصیه می شود.

کلمات کلیدی