در این پژوهش، روابط بین ابعاد فرکتال با خصوصیات مورفومتری حوضه¬های آبریز دامنه شمالی بینالود مطالعه شده است. هدف مقاله، محاسبه ابعاد فرکتال حوضه-های مورد مطالعه و مقایسه نتایج آن با خصوصیات مورفومتری آنها و تحلیل رفتار فرکتالی این حوضه¬ها بوده است. در ابتدا رودخانه¬های طرق، گلستان، اسجیل، گلمکان، فریزی و اخلمد در دامنه¬های شمالی بینالود انتخاب و مرز حوضه¬های آبریز آنها با استفاده از عکس¬های هوایی، تصاویر ماهواره¬ای و نقشه¬های توپوگرافی مشخص شد. سپس شاخص¬های مورفومتری و هیدرولوژی حوضه مانند نسبت انشعاب، طول شبکه¬های رودخانه¬، تعداد شبکه¬ها، مساحت حوضه¬ها و طول آبراهه اصلی هر یک از حوضه¬ها اندازه گیری و در نهایت بعد فرکتال برای هر حوضه محاسبه گردید. بر اساس محاسبات صورت گرفته، حوضه آبریز رودخانه¬ی اسجیل دارای بیشترین مقدار بعد فرکتال، و حوضه¬ی آبریز رودخانه¬ی طرق حداقل مقدار عددی بعد فرکتال را دارا می¬باشد. نتایج حاصل از این پژوهش مشخص کننده روابط معناداری بین ابعاد فرکتال حوضه¬ها، شبکه¬های زهکشی، فرم¬ها، الگوهای نهایی و خصوصیات مورفومتری آنها می¬باشد. بررسی رابطه بین بعد فرکتال نسبت انشعاب با مساحت حوضه¬های مورد مطالعه، یک رابطه معکوس و منفی را نشان می¬دهد، بطوریکه در بین حوضه¬های مورد مطالعه، حوضه آبریز اسجیل با کمترین مساحت، دارای بیشترین بعد فرکتال انشعاب رودخانه¬ای و حوضه آبریز طرق با بیشترین مساحت، حداقل بعد فرکتال انشعاب روخانه¬ای را نشان می¬دهد. همچنین نتایج ضریب همبستگی در سطح اطمینان 95% بین پارامترهای مورفومتری و ابعاد فرکتال انشعاب رودخانه¬ای و تراکم زهکشی، نشان داد که بعد فرکتال انشعاب رودخانه¬ای و شکل حوضه، بیشترین ضریب همبستگی را داراست.

کلمات کلیدی