امروزه، با بی اعتبار شدن معیارهای اخلاقی مشروع و مقبول اکثریت جامعه که در مسیر سنجش و ارزیابیِ گفتار و کردار نخبگان قدرت، بالاخص سلطه جویان، وجود دارد، حوزه تحلیل گفتمان مبتنی بر «نقد درونی» و وفادار به اصول مکتب فرانکفورت با چالش جدی مواجه شده است؛ برای رفع این معضل، سنت تفسیر موضوعی قرآن کریم مورد توجه قرار گرفت؛ مفسر موضوعی به دنبال استخراج آرمانها، راه حلها، نظریه ها و ایده هایی است که به صورت پراکنده درباره امور و معضلات فردی و یا اجتماعی خاصی در لابلای آیات، مضامین و مفاهیم قرآن ارایه شده است. در این مقاله، رویکردی معرفی خواهدشد که با هدف تعمیم فلسفة تفسیر موضوعی به عرصه تحلیل گفتمان سیاسی/اجتماعی تدوین شده است. تدوین این بسته نوین که «تحلیل گفتمان موضوعی» اصطلاح شده با تلفیق نظریه ها و راهبردهای تحلیلی «رویکرد تاریخی– گفتمانی ووداک» و مراحل اجرایی «رویکرد تفسیر موضوعی شهید صدر» صورت گرفته است؛ این بسته از سه بعد الف) مبانی نظری، ب) ابزار تحلیل زبان، و ج) مراحل عملیاتی توصیف شد؛ بعلاوه، شیوه کار با نظریه بافت و نظریه استدلال به عنوان ابزار تحلیل به صورت منفرد بازنمایی شد؛ با وجود این، جهت آشنایی با شیوه کار با این بسته خارج از حیطه تفسیر موضوعی، تبیین مراحل عملیاتی نیز با یک مطالعة موردی آزمایشی روی مثنوی معنوی همراه شد. تحلیل گفتمان موضوعی جهت استخراج، تبیین، و درنهایت، تدوین آرمانها، عقاید، ویا نظریه های نقادانه فرد/افرادی از مراجع و رهبران مذهبی/ سیاسی که به نوعی مشروعیت کسب کرده اند به عنوان مکملی برای نقد درونی ویا سرمشقی برای نخبگان قدرت توصیه می شود.

کلمات کلیدی