ناحیه معدنی ایرانکوه در جنوب اصفهان و در کمربند متالوژنی ملایر- اصفهان در زون سنندج- سیرجان واقع شده است. بر اساس شواهد زمین¬شناسی، آلتراسیون، شکل و بافت کانی¬سازی و مجموعه کانیایی، کانی¬سازی سرب و روی از نوع می¬سی¬سی¬پی است. زمین¬شناسی منطقه شامل سیلتستون و شیل ژوراسیک و انواع مختلف واحدهای کربناته کرتاسه است. کانی¬سازی کنترل ساختاری دارد و در سنگ میزبان کربناته (دولستون و سنگ آهک) و کمتر سنگ‌های آواری به شکل اپی¬ژنتیک تشکیل شده است. کانه¬زایی به شکل‌های برشی، رگه‌چه¬ای، پرکننده فضای خالی، لکه¬ای، پراکنده و جانشینی (در سنگ میزبان کربناته) دیده می¬شود. مجموعه کانیایی شامل اسفالریت غنی از آهن، گالن، کمی پیریت همراه با باطله¬های دولومیت غنی از آهن، آنکریت، بیتومن، کلسیت ± کوارتز ± باریت است. همبستگی مثبتی بین نقره و آنتیموان در گالن دیده می¬شود. نسبت Sb/Bi در کانی گالن بیش از 20 است که شاخصه کانسارهای دما پایین است. دمای تشکیل ایرانکوه (170 تا 260 درجه سانتی‌گراد) از کانسارهای تیپیک می¬سی¬سی¬پی امریکا (80 تا 120 درجه سانتی‌گراد) بالاتر است. بر اساس مقایسه ایرانکوه با ذخایر امریکا، دمای تشکیل کانسار رابطه مستقیم با مقدار آهن و رابطه‌‌ای معکوس با مقدار کادمیوم اسفالریت دارد. مقدار آهن در اسفالریت¬های منطقه به بیش از 5 درصد رسیده و مقدار کادمیوم کمتر از 2000 گرم در تن است. همچنین دولومیت‌های هیدروترمالی در سنگ میزبان کربناته غنی از آهن هستند و در برخی نقاط آنکریت تشکیل شده است که نشان‌دهنده محلولی هیدروترمالی غنی از آهن است. در سنگ میزبان آواری، عمده آهن محلول کانه¬دار با گوگرد واکنش داده و پیریت را تشکیل داده است. در این قسمت‌ها دولومیت-ها کم آهن هستند. سنگ¬های کربناته کرتاسه در محدوده زمانی حدود 120 تا 130 میلیون سال قبل تشکیل شده‌اند. درحالی‌که گسل¬های تراستی- معکوس که نقشی مهم در تشکیل کانی¬سازی سرب- روی داشته¬اند، مربوط به وقایع کوه‌زایی 70 تا 50 میلیون سال پیش هستند. محلول¬های گرمابی (در محدوده زمانی 60 تا 50 میلیون سال قبل) از اعماق از مسیر این گسل¬ها به مکان مناسب فعلی منتقل شده¬اند. شاخصه¬های کانی¬شناختی، دمایی و ماهیت غنی از آهن محلول کانه¬دار منطقه ایرانکوه می‌تواند به‌عنوان الگویی برای اکتشاف این نوع کانسارها در ایران و دنیا مدنظر قرار گیرد.

کلمات کلیدی