هندوانه بذر آجیلی یکی از محصولات مهم درآمد زا در مناطق دیم کاری استان های سه گانه خراسان به شمار می‎رود که تاکنون مطالعات چندانی در مورد آن انجام نشده است. در این پژوهش تنوع ژنتیکی بین پنج ژنوتیپ منتخب هندوانه بذر آجیلی به همراه یک رقم هندوانه تجاری (کریمستون سوییت) از طریق مطالعه صفات مورفولوژیکی و نیز با استفاده از 10 آغازگر ریز ماهواره (SSR) مورد ارزیابی قرار گرفت. 14 صفت مورفولوژیکی طی 45 روز از دوره رشدی گیاه مورد ارزیابی و آنالیزهای آماری قرار گرفت. تجزیه به مؤلفه های اصلی براساس داده های مورفولوژیکی، ژنوتیپها را در سه گروه مجزا تفکیک کرد. ژنوتیپهای C1 و C14 در یک گروه، C8 و SW در گروه بعدی و C2 و C5 در گروه سوم قرار گرفتند. با تکثیر DNA ژنومی بوسیله آغازگرها و الکتروفورز محصولات حاصل، در مجموع 76 آلل تولید شد که از میان آن‎ها، 42 آلل چند شکل بودند. میانگین تعداد آلل های چند شکل به ازای هر مکان ژنی 6 بود که در دامنه 8-2 قرار داشت. محتوای اطلاعات چند شکل (PIC) نیز بین 46/0 تا 85/0 متغیر بود. آنالیز خوشه‌ای براساس الگوریتم روش جفت گروه بدون وزن با میانگین حسابی (UPGMA) و ضریب تشابه جاکارد برای داده های مولکولی، ژنوتیپ ها را در سه خوشه اصلی قرار داد. دو ژنوتیپ C2 و C5 هرکدام در یک خوشه مجزا قرار گرفتند که گویای حداکثر تفاوت ژنتیکی آن ها با سایر ژنوتیپ ها است. در این دندروگرام ژنوتیپ های C8 و C14 از لحاظ ژنتیکی نزدیکی بالایی به هم داشتند. نمودار پراکنش ژنوتیپ ها براساس دو معیار تشابه جاکارد و ضریب همبستگی کوفنتیک نیز وجود تفاوت ژنتیکی قابل توجه بین ژنوتیپ های C2 و C5 را با سایر ژنوتیپ ها تأیید کرد. در مجموع داده های حاصل از این آزمایش بیانگر وجود تنوع قابل ملاحظه میان این ژنوتیپ ها از هر دو جنبه مورفولوژیکی و مولکولی بود که برای اهداف گزینش و به نژادی این محصول می تواند بسیار مهم باشد.

کلمات کلیدی