اجماع یکی از چالشی ترین ادلّۀ فقهی نزد علمای شیعه است و هریک از فقهای بزرگ، موضع خاصّی در قبال آن در پیش گرفته است. از جمله فقیهان نامداری که به کثرت استفاده از اجماع در استنادات فقهی خویش معروف شده است، محقّق اردبیلی(م993ق) است. با مطالعۀ فقه ایشان آشکار می گردد که در حوزۀ استنادات فقهی، فقط اجماع مدرکی را دارای حجیت دانسته است. البته استدلال هایی نیز وجود دارد که نشانگر تفاوت میان استنادات فقهی و مبانی نظری ایشان در خصوص اجماع است؛ بدین نحو که در استنادات فقهی، تمام اجماعات منقول مدرکی را حجت دانسته اما در مبنای نظری، تحصیل اجماع را تنها در زمان حضور و زمان های نزدیک به آن ممکن دانسته است.

کلمات کلیدی