مرزهای بسیاری از کشورهای جهان را آبراهها و رودها تشکیل میدهد. برخلاف مرزهای خشکی، مرزهای آبی و به ویژه مرزهای رودخانهای به دلیل قابلیتها و تنگناهای خاص خود بیشتر زمینه تنش و بحران آفرینی را دارند. از همین روست که بسیاری از صاحب نظران، قرن حاضر را به دلیل چشم انداز تاریک آن در زمینه بروز درگیری و جنگها بر سر منابع آبی مشترک، سده هیدروپلیتیک نامیدهاند. تغییرات اقلیمی و بروز دورههای طولانی خشکسالی، ایجاد طرح های توسعه به ویژه در بخشهای کشاورزی و صنعت در مناطق مرزی، رشد جمعیت شهری و ... مهمترین عواملی هستند که در ایجاد و تشدید درگیریها بر سر رودهای مشترک مرزی نقش مهمی دارند. در منطقه آسیای مرکزی دو رود اصلی آمودریا و سیر دریا همراه با شعبات خود جریان دارد که مسائل و چالشهای آن پنج کشور این منطقه را درگیر خود ساخته است. در واقع پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، همانند برخی دیگر از حوزهها، کشورهای منطقه میراثدار مدیریت نامنسجم و نادرست منابع مشترک آبی توسط اتحاد جماهیر شوروی شدند. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به بررسی اختلافات -هیدروپلتیکی کشورهای حوزه رودهای آمودریا و سیردریا میپردازد و تلاش دارد تا مهمترین زمینهها و دلایل بروز و تشدید اختلافات کشورهای منطقه بر سر رودهای مشترک مرزی را مورد مطالعه و تحلیل قرار دهد. یافتههای پژوهش نشان میدهد، منافع متفاوت کشورهای بالادست و پایین دست، عدم مدیریت صحیح، سدسازیهای گسترده، تغییرات آب و هوایی، دخالت قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای و ... مهمترین دلائل بروز اختلاف بر سر منابع آب مشترک مرزی هستند

کلمات کلیدی