ویروئیدها کوچکترین بیمارگرهای شناخته شده هستند که توانایی کد کردن هیچ ژنی را ندارند و فاقد پروتئین پوششی هستند. ویروئیدها بر اساس ساختار ثانویه و خصوصیات بیولوژیکی به دو خانوادهPospiviroidae و Avsunviroidae تقسیم بندی می¬شوند. ویروئید¬¬های بیماری¬زا در مرکبات در چهار جنس از خانواده Pospiviroidae قرار می¬گیرند. ویروئید¬¬های مرکبات¬ شامل ویروئید اگزوکورتیس مرکبات (Citrus exocortis viroid, CEVd) از جنس Pospiviroid، ویروئید کوتولگی رازک (Hopstunt viroid, HSVd) از جنس Hostuviroid، ویروئید ترک خوردگی پوست مرکبات (Citrus bark cracking viroid, CBCVd) از جنس Cocadviroid و چهار ویروئید از جنس Apscaviroid شامل ویروئید تاخوردگی برگ مرکبات (Citrus bent leaf viroid, CBLVd)، ویروئید کوتولگی مرکبات(Citrus dwarfing viroid, CDVd) ، ویروئید پنج مرکبات (Citrus viroid V, CVdV) و ویروئید شش مرکبات (Citrus viroid VI, CVdVI-os) هستند. در طبیعت ویروئیدهای CEVd، HSVd و CBCVd علاوه بر مرکبات در گیاهان علفی نیز قادر به ایجاد آلودگی هستند ولی دامنه میزبانی طبیعی و آزمایشگاهی ویروئیدهای CBLVd، CDVd، CVdV و CVdVI محدود به مرکبات است. در این تحقیق دامنه میزبانی آزمایشگاهی ویروئیدهای CEVd، HSVd، CBLVd، CBCV، CDVd و CVdV بررسی شده است. به این منظور همسانه های عفونت¬زای ویروئیدهای مذکور به روش Agroinoculation به گیاهان گوجه فرنگی (Solanum lycopersicum)، خیار(Cucumis sativus)، توتون (Nicotiana tabacum var. turkish)، سیب زمینی (Solanum tuberosum)، اطلسی (Petunia hybrida)، لوبیا (Phaseolus vulgaris)، فلفل (Capsicum annuum)، خربزه (Cucumis melo)، هندوانه (Citrullus lanatus) و جینورا (Gynura aurantiaca) مایه زنی شد. سه هفته پس از مایه زنی از برگ¬های جوان و تلقیح نشده گیاه اسید نوکلئیک به روش SDS-استات پتاسیم استخراج شده و واکنش زنجیره¬ای پلی¬مراز با نسخه¬برداری معکوس (RT-PCR) با استفاده از آغازگرهای اختصاصی هر ویروئید انجام شد. انتقال مکانیکی ویروئید از گیاهان مایه زنی شده به گیاهان سالم با استفاده از بافر فسفات پتاسیم 01/0 مولار با اسیدیته هفت انجام شد. نتایج RT-PCR همانند سازی ویروئیدهای CEVd، HSVd، CBCVd و CVdV درکلیه گیاهان مایه زنی شده را تایید کرد ولی CBLVd در سیب زمینی و فلفل و CDVd در فلفل ردیابی نشدند. شش هفته پس از مایه زنی ویروئید CVdV در گیاهان گوجه فرنگی علایم ریزبرگی، بدشکلی برگ و روخمشی، در سیب زمینی علایم بدشکلی برگ و در خیار علایم پیسک را ایجاد کرد. ویروئید CBCVd در گوجه فرنگی علایم ریزبرگی، پیسک، بدشکلی برگ و روخمشی و در لوبیا علایم کشیدگی پهن برگ ایجاد کرد. ویروئید HSVd در خیار و خربزه علایم بدشکلی برگ و در گوجه فرنگی علایم روخمشی، ریز برگی و پیسک را تولید کرد. ویروئید CEVd در گوجه فرنگی باعث علایم روخمشی، در اطلسی رنگ پریدگی گل و در جینورا باعث علایم بدشکلی برگ شد. ویروئید CBLVd علایم خفیف روخمشی درگیاه گوجه فرنگی و جینورا و CDVd علایم بدشکلی و پیسک را درگیاهان گوجه فرنگی و خربزه ایجاد کرد. در این مطالعه برای اولین بار برای ویروئیدهای CVdV، CBLVd و CDVd همگی از جنس Apscaviroids میزبانهای علفی گزارش میشود

کلمات کلیدی