ارداویراف، موبد پارسای ایرانی و بایزید بسطامی، عارف ایرانی سدة سوم هجری، با آن‎که از نظر زمانی، چند قرن با یکدیگر فاصله و زبان و دینی متفاوت داشته¬اند‎، هردو دارای تجربة دینی مشترکی بوده‎اند که در قالب یک مکاشفه و طی عروج به آسمان برای آنان رخ داده است. آنها در پی دستیابی به رازهایی نامکشوف و اسراری مکتوم، پای در سفری روحانی می‎گذارند که سرانجام به دیدار پروردگارشان ختم می‎شود. گرچه بین این دو عروج تفاوت‎هایی از حیث تعلق داشتن به دو دین مختلف، کاربرد دو زبان متفاوت و برخی دیگر از تفاوت‎های ظاهری، ساختاری و محتوایی به چشم می‎خورد، امّا با استفاده از روش بررسی مقایسه¬ای این دو تجربة عرفانی به وجوه و نکات مشترکی می‎توان دست یافت که این جستار در پی کشف و بیان همین مشترکات است. عبور از طبقات مختلف آسمان¬ها، دیدار بهشت و دوزخ و ساکنان آنها، مشاهدة فرشتگان و مراتب آنان و سرانجام رسیدن به بارگاه ایزدی از نکات مشترک در این دو عروج است.

کلمات کلیدی