اگر طراح و سیاستگذار یک الگوی توسعه، همچون الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، اقدام به انتخاب یک استراتژی مشخص نماید، باید قادر باشد، یک ارزیابی مشخصی از روند طی شده در بستر الگوی منتخب داشته باشد. سه شاخص بهره‌وری، هماهنگی و تدوام در مبادله، معیارهای این ارزیابی می‌توانند باشند. یکی از مهمترین اعتباریات، که با توجه به اعتبار تعامل، وجود آن ضروری و انکارناپذیر است، تکنولوژی‌های موسوم به بردارهای تعاملاتی است. منظور از بردارهای تعاملاتی آن است که انسان ها تحت تأثیر حس استخدام و تسخیر متقابل و با توجه به اهداف و غایات انسانی، برای تعاملات خود، طیفی از روابط و تعاملات را بر اساس اصل جلب منفعت و دفع ضرر شکل می‌دهندکه از مجموعه آنها به بردارهای تعاملات انسانی یاد می‌شود. طیفی از روابط و تعاملات شامل رقابت، همکاری، ایثار و فداکاری و برخورد و تضادّ، مبنای انتخاب‌های انسانی است. همواره به موازات بردارهای تعاملاتی، طیفی از بسترهای تعاملاتی و ترتیبات نهادی در هر الگو وجود خواهد داشت. در این نوشتار با روش اسنادی و کتابخانه ای، مفاهیم فوق در چهار الگوی توسعه کارآفرینی (انترپرینر) شومپیتری، توسعه متوازن روزن اشتاین، توسعه نامتوازن هریشمن و عرضه نا محدود نیروی کار لوئیس که از استراتژی‌های مشهور در اقتصاد توسعه متعارف است، بررسی شده و به صورت تطبیقی تبیین می‌شود. این نگرش تطبیقی می تواند، الگوی مناسبی برای طراحان و سیاستگذاران الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت باشد، تا بتوانند نسبت به مهندسی نهادها در ترسیم الگو به مفاهیم فوق و نقش آنها توجه نمایند.

کلمات کلیدی