مرور بر مناظراتی که در طول تاریخ اتفاق افتاده مبین این امر است که روش مناظره تأثیر شگرفی در اقناع وجدانی مناظره کنندگان و بیداری روحیه حقیقت جویی آن ها و اقرار به حقانیت دارد. یکی از بی نظیرترین شیوه های مناظره را می توان در مناظرات حضرت رضا (ع) با علمای ادیان مختلف مشاهده کرد؛ مناظراتی که به درستی اخلاق مناظره و راه و روش و قواعد و مقررات مربوط به آن را به صورت عملی به نمایش گذاشته و ضمن بیداری روح حق طلبی و وجدان مناظره کنندگان، آنها را به دور از هر جبر و تحمیلی با بهره گیری از علوم و عقاید و مستنداتی که مورد پذیرش خودشان است، به تفکر وادار کرده و به سوی حق رهنمون می سازد. جستار حاضر با تأکید بر آموزه های اخلاقی ارائه شده توسط حضرت امام رضا (ع) در مناظراتشان با دانشمندان ادیان گوناگون، آداب مناظره و به بیان دیگر فقه و اخلایی مناظره را مورد بررسی قرار می دهد. نویسندگان برای دستیابی به این مهم، پزوهش را به روش توصیفی تحلیلی و به شیوه کتابخانه ای و مراجعه به منابع دست اول تهیه و به این نتیجه رسیده اند که رعایت دقیق اخلای مناظره در فضایی اسلامی و التزام عملی به آن الگوی مناسبی را به اندیشمندان و مناظره کنندگان همه ادیان ارائه داده و به بد اخلاقی های مناظراتی و عدم رعایت اصول و قواعد اخلاقی در مناظرات خاتمه می دهد.

کلمات کلیدی