استفاده بهینه از نیتروژن در افزایش بهره‌وری و سودمندی نظام‌های زراعی نقش مهمی ایفا کرده است. بهبـود کـارایی مصـرف نیتـروژن به عنوان یک راهکار کلیدی در سیستم‌های کشاورزی پایـدار از طریق به حداقل رساندن مصرف نهاده‌ها و هدر‌روی نیتروژن نقش دارد. به منظور بررسی ویژگی‌های عملکرد و شاخص‌های کارایی نیتروژن شامل عملکردهای اقتصادی و بیولوژیک، شاخص برداشت، کارایی‌های مصرف، جذب و استفاده از نیتروژن، بهره‌وری جزیی نیتروژن و شاخص برداشت نیتروژن در ارقام مختلف گندم، پژوهشی در سال زراعی 94-1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد بصورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. در این مطالعه فاکتور اصلی مقادیر مختلف کود در 12 سطح (نیتروژن از منبع کود اوره 46 درصد : 0، 100، 200 و 300 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار؛ کود دامی: 0، 10، 20 و 30 تن کود دامی در هکتار و ترکیب دو نوع کود نیتروژن شیمیایی و دامی به ترتیب به نسبت‏های 0:0، 5:50، 10:100، 15:150 کیلوگرم در هکتار : تن در هکتار) و فاکتور فرعی شامل 6 رقم گندم (ارقام خیلی قدیمی: روشن و طبسی؛ رقم قدیمی: فلات؛ ارقام جدید: پارسی، سیروان و سپاهان) بود. نتایج این پژوهش نشان داد که صفات مورد مطالعه بطور معنی‌داری تحت تأثیر اثرات ساده تیمارهای آزمایش قرار گرفتند. در حالی‌که، برهمکنش نوع رقم با سطوح کودی به استثناء عملکرد دانه بر هیچ یک از صفات معنی‌دار نبود. با کاربرد کودهای اوره، دامی و ترکیب آنها، عملکرد دانه، کاه و بیولوژیک بطور معنی‌داری در مقایسه با شاهد افزایش یافت. بیشترین و کمترین کارایی مصرف نیتروژن در ارقام سپاهان و سیروان به ترتیب به میزان 84/20 کیلوگرم بر کیلوگرم و 63/14 کیلوگرم بر کیلوگرم بدست آمد. بدون در نظر گرفتن نوع منبع کود بکار رفته، با افزایش میزان نیتروژن مصرفی، شاخص‌های کارایی نیتروژن بطور معنی‌داری کاهش یافت. اگرچه بین ارقام مختلف از نظر کارایی استفاده از نیتروژن، شاخص برداشت نیتروژن، عملکرد دانه و بیولوژیک تفاوت معنی داری وجود داشت اما بین ارقام قدیم و جدید روند مشخصی مشاهده نگردید.

کلمات کلیدی