هنر و معماری همواره به عنوان یکی از شاخص ترین مظاهر فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در هر جامعه و تمدنی بوده است. با بررسی آثار هنری و بناهای به جامانده از هنرمندان در طول تاریخ، بر این موضوع بیشتر تاکید می گردد که همواره هنر در خدمت و در راستای تحقق اهداف متعالی اخلاقی و در جستجو و تجلی حقیقت معنوی الهی در انسجام روحی و ذهنی مخاطبین جوامع بوده است. آنگاه که هنرمند مسلمان با به کارگیری خلاقیت دست به ابداع جلوه های هنری می زند و با الهام و گرایاشات معنوی برخاسته از درون و بر مبنای ارزش های اخلاقی و بینش مورد باور جامعه اقدام به رشد و سالم سازی فرهنگی جامعه اسلامی می کند. طبق بررسی های صورت گرفته توسط کارشناسان، موضوعات فرهنگی در بسیاری از کشورهای اسلامی جزو مسایل توسعه نیافته می باشند و از طرفی عامل بسیاری از مشکلات سیاسی و اجتماعی ناشی از تنوع فرهنگی و یا چند فرهنگی در این کشورها گشته و مسبب از هم گسیختگی جوامع دینی از یکدیگر گردیده است. مقاله حاضر که از نوع تحلیلی و توصیفی می باشد تلاش دارد با بررسی مفاهیم مستتر در آموزه های دینی، نصوص قرآنی و تجلی آن در هنر و معماری اسلامی، جلوه های اخلاقی، فرهنگی و هویت را در برقرای صلح و وحدت جامعه دینی بررسی و معرفی نماید. در این میان هنر اسلامی به عنوان یکی از آبشخورهای فرهنگی از باب معماری می تواند با آفرینش فضایی مطلوب جهت تحقق تبادلات بینا فرهنگی و مذهبی موثر واقع گردد و میان تاریخ، هویت و فرهنگ موجود در یک منطقه، توازن و تعادل برقرار سازد. درواقع هنر می تواند در باب اختلافات فرهنگی بیان کننده پیام صلح باشد و معماری از طریق خلق اثر، راه انتقال آن را نیز به انجام می رساند. اما از آنجایی که هنر مشترک بین تمامی کشورهای اسلامی، هنر ناب اسلامی است، این هنر می تواند به عنوان عامل وحدت میان تمامی مسلمانان و برخواسته از تمدن، فرهنگ و سرزمین آنان باشد و همواره به سازش و همزیستی مسالمت آمیز براساس اصول و قانون الهی فراخواند. هنر اسلامی، هنری جامع و سرآمد بر تمامی هنر ها می باشد و می تواند با کاراکتر خود در کالبد مدرن معماری پاسخگوی نیازهای بشر امروزی باشد و مفهوم مکان و یا نماد صلح را به منصه ظهور رساند.

کلمات کلیدی