در کشور ما معمولاً و البته گمراهانه هرگاه سخن از «علم و فناوری» و توسعه و پیشرفت در این زمینه به میان می‌آید نگاه‌ها اغلب به سمت علوم تجربی و فنی متوجه می‌شود. سرمایه‌گذاری‌های دولتی و غیردولتی نیز بیشتر در همین زمینه‌ها متمرکز هستند. بااین‌حال هنگامی که به چالش‌ها و مشکلات موجود در حوزه علم و فناروی پرداخته می‌شود مسائلی چون «ضعف سیاستگذاری»، «نوع نگرش به کار و توسعه»، «وضع ‌انگیزشی نیروی انسانی»، «سطح نامناسب تعهد کاری و مسئولیت‌پذیری»، «مهاجرت نخبگان» و از این قبیل جلب توجه می‌کنند. روشن است که رویارویی با این مسائل و کوشش برای رفع آنها نه با تمرکز و سرمایه‌گذاری بیشتر بر روی علوم و فنون به معنای مصطلح آن، بلکه با پرداختن به مبانی و زیرساخت‌هایی ممکن می‌شود که می‌باید ردپای آنها را در حوزه «علوم انسانی» جست‌وجو کرد. برآوردن نیازهایی چون احساس هویت فردی و ملّی، ایجاد سطح بالایی از وجدان کاری و مسئولیت‌پذیری شغلی و اجتماعی، نگرش بلندمدت و استراتژیک به مسائل و برنامه‌ها و در یک کلام «سیاست‌گذاری درست علمی و فناورانه» و «افزایش کیفیت نیروی انسانیِ» فعال در حوزه علم و فناوری تنها با تقویت سرمایه‌گذاری و کار علمی در حوزه‌های علوم انسانی و قرار دادن دستاوردهای آنها در کنار تکاپوهای علمیِ تجربی و فناورانه ممکن می‌شود. در واقع این علوم انسانی هستند که جهت‌گیری و طریقه بهره‌گیری از دستاوردهای سایر علوم و فناوری‌ها را تعیین می‌کنند. یکی از چالش‌های کنونی کشور در حوزه‌های مختلف و از جمله توسعه پایدار در حوزه علم و فناوری عدم توجه کافی به این علوم به عنوان مبنایی برای «سیاستگذاری» است. تأمل در تجربیات موفق جهانی و حتی آنچه که «کنترل و مدیریت» علم وفناوری خوانده می‌شود نیز چیزی جز این را نشان نمی‌دهد. به نظر می‌رسد مسائلی چون «زمان‌بر بودن»، «ناملموس بودن» و در مواردی «کاربردی نبودن» مطالعات و پژوهش‌های حوزه علوم انسانی در عمل موجب کم‌توجهی به این عرصه در ایران شده است. پیامد این وضع نیز عدم پیشرفت متوازن و پایدار در زمینه‌های مختلف و از جمله حوزه علم و فناوری بوده است. بر اساس چنین فرضی اکنون که سخن از جلب مشارکت مردمی (از جمله در قالب وقف و خیریه) در میان است، شایسته است پرداختن به مطالعات حوزه‌ علوم انسانی، البته با رویکردی «مسأله‌محور» و «کاربردی» به عنوان ضرورتی اساسی مد نظر قرار گیرد.

کلمات کلیدی