از کژوکاستی‌های بنیادین سیاست‌خارجی ایران، یکی، این است‌که برپایه‌ی کاراکترها و ویژگی‌های مبنایی سیاست و حکومت در ایرانِ پساانقلاب اسلامی، رفتاری یک‌سان با دیگران در عرصه‌ی کنش‌گری‌های سیاست‌خارجی، پیشه کرده است. رفتار درست‌تر و بهره‌بخش‌تر این است‌که، با کشورهای گوناگون، می‌بایست، گونه‌گونی رفتار داشت و این چندگونه‌گی رفتار، البته نیازمندِ پایه‌های اختصاصی و ویژه‌ی نظری است. از این دیدگاه، می‌توان کنش‌گریِ سیاست‌خارجی ایران را در پنج حوزه‌ی جداگانه، چنین ترسیم نمود: هم‌سایه، منطقه، فرامنطقه، بین‌الملل، جهان. در میانِ هم‌سایگان، نیز البتّه، میان ترکیه و روسیه و پاکستان و عراق و افغانستان و دیگر ده کشور هم‌سایه‌ی ایران، ناهمانندی بسیار است. دستگاهِ سیاست‌گذارانه‌ی سیاست‌خارجی ایران، در دوره‌ی کنونی، به‌نادرستی، برپایه‌ی خصلت‌های پساانقلاب اسلامی، با بسیاری از کشورها، رفتارهایی هم‌‍‌سان داشته‌ است. در این میان، با افغانستان، رفتارهایی نادرست(خودبرتربینانه و متفرعنانه و گذشته‌گرایانه)روا شده است. نگارنده، با بهره‌گیری از درون‌مایه‌ی مکتب انگلیسی در تئوری‌های روابط بین‌الملل، کوشش می‌کند تا نشان دهد که بنیادگیریِ سیاست‌خارجی، بر پایه‌ی گذشته و تاریخ، دستِ‌کم با افغانستان، نادرست است. ساخت‌وسازِ سیاست‌خارجی با تکیه‌ بر فراروایت‌های تاریخیِ نه‌چندان درست، بیش از آن‌چه به نزدیکی و هم‌سانی و دوستیِ دو کشور، بهره‌رسان باشد، به دوری و ناهم‌سانی و دشمنی، دامن می‌زند. راه درست، برقراری و تداومِ روابط میان دو کشور افغانستان و ایران، برپایه‌ی اصول عرفی، هنجارهای حقوقی و نهادهای ناظمِ نظمِ عادلانه است.

کلمات کلیدی