تفسیر کلام الهی به عنوان اصلی ترین منبع فهم آموزه های اسلامی از دیرباز مورد توجه اندیشمندان اسلامی بوده است. دو مورد از مبانی اثرگذار در نظریه تفسیری، بحث وحدت و کثرت معانی درست از یک سو، و بحث متن محور یا مولف محور بودن تفسیر از سوی دیگر است. پذیرش مبنای متن محوری در تفسیر(که عموما مورد توجه هرمنوتییست های مدرن قرار گرفته) راه را برای اعتقاد به کثرت معنا باز می کند. بر اساس این نظریه، تمامی معانی فی نفسه درست که در چهارچوب دلالتهای زبانی قابل فهم از متن می باشند، معنای درست متن تلقی می شوند (اگر چه مولف از آن معانی بی خبر باشد یا حتی با آنها مخالفت نماید). اما پذیرش این مبنا، در متون دینی به طور عام و در کلام الهی به طور خاص، چالشهای جدی به همراه دارد؛ خصوصا که اندیشمندان اسلامی عموما قصدی گرا و مولف محور بوده و هدف از فهم و تفسیر را دستیابی به نیت صاحب متن می دانند. با این توصیف، پذیرش متن محوری به معنای پیش گفته نمی تواند با قصدی گرایی سازگار باشد مگر در صورتی که معتقد به تعدد نیات صاحب اثر باشیم یا اساسا برای او اراده ای را در نظر نگیریم. در این راستا، نظریه تفسیری ابن عربی قابل توجه است؛ زیرا از نظر ایشان«تمامی معانی محتمل واژگان، مقصود خدای متعال هستند». این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی در صدد است تا مبانی این نظریه را تحلیل کرده و پیامدهای آن را در تفسیر قرآن کریم و استنباطات فقهی از آن مورد بررسی قرار دهد.

کلمات کلیدی