بهینه سازی مصرف کود و وزن بنه از جمله رهیافت های حفاظت از منابع و کاهش اثرات زیست محیطی هستند. روش سطح پاسخ یکی از روش های آماری برای بهینه سازی چند عامل می باشد که شرایط بهینه را با طرح های آزمایشی مشخص می نماید. در این مطالعه، اثر سطوح کود دامی و وزن بنه بر عملکرد گل، عملکرد کلاله، وزن خامه و خصوصیات کیفی زعفران با استفاده از طرح مرکب مرکزی انجام شد. این آزمایش با 13 تیمار و دو تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در دو سال زراعی 95-1394 و 96-1395 انجام شد. تیمارها بر اساس سطوح بالا و پایین کود دامی (صفر و 40 تن در هکتار) و وزن بنه (7 و 20 تن در هکتار) تعیین شدند. تعداد گل، وزن تر گل، وزن خشک خامه، عملکرد کلاله و محتوی کروسین (عامل رنگ)، پیکروکروسین (عامل طعم) و سافرانال (عامل عطر) به عنوان متغیرهای وابسته انتخاب و تغییرات آنها با استفاده از مدل رگرسیونی ارزیابی شد. صحت مدل برازش شده بر اساس ضریب تبیین (R2) بیان شد. نتایج نشان داد که اثر جزء خطی بر تمام صفات مورد مطالعه معنی دار (01/0≥p) بود. اثر جزء درجه دو بر تمام صفات بجز محتوی کروسین معنی-دار (01/0≥p) بود. اثر متقابل بر هیچ یک از صفات مورد مطالعه معنی دار نبود. دامنه R2 بین 30/94-28-79 درصد محاسبه شد. بالاترین و پایین ترین مقادیر پیش بینی شده و مشاهده شده تعداد گل (به ترتیب با 39 و 36/81 گل در متر مربع) و عملکرد کلاله (به ترتیب با 523/0 و 46/0 گرم در متر مربع) برای مصرف 40 تن در هکتار کود دامی و 5/13 تن بنه در هکتار مشاهده شد. بیشترین و کمترین مقادیر پیش بینی شده و مشاهده شده سافرانال (به ترتیب با 94/38 و 07/38 E_330^(1%)) و کروسین (به ترتیب با 41/170 و 36/170 E_440^(1%)) برای مصرف 40 تن در هکتار کود دامی و 20 تن بنه در هکتار بدست آمد. شیب افزایش تعداد گل، وزن تر گل، وزن خشک خامه، وزن خشک کلاله و خصوصیات کیفی زعفران با افزایش مصرف کود دامی تا 40 تن در هکتار بیشتر از سطوح پایین بود. به طور کلی، بنظر می رسد که بهینه سازی مصرف منابع بر اساس طرح سطح- پاسخ راهکار مطلوبی برای دستیابی به تولید پایدار در زعفران محسوب می شود.

کلمات کلیدی