باتغییر نیازها به واسطه تغییر سبک زندگی، فضاهای تجاری نیز دچار دگرگونی در الگوها شده اند، به طوری‌که فضاهای کوچک تجاری که در چند دهه گذشته در امتداد خیابان ها قرارداشتند، به مرور و متاثر از شرایط اجتماعی و اقتصادی در حال جایگزینی با فضاهای متمرکز بزرگ اند. این دگرگونی الگو در کشورهای توسعه یافته در یک گذار زمانی-منطقی تکامل محقق شده است تا در رقابت با دیگر الگوهای فضاهای تجاری بتوانند مخاطبان خود را افزایش دهند. همچنین در ادبیات نظری منتشر شده نیز نسبت به تبعات منفی آن مطالب زیادی بخصوص در دهه اخیر منتشر شده است. تقلید این الگو در ایران، با فاصله زمانی معناداری معمول شده است. پرسش این است که اگر این مجتمع ها جایگزینی برای زندگی تجاری خیابانی به شمار می‌آیند، آیا در فرآیند طراحی و بهره برداری آن‌ها به این موضوع توجه شده است؟ آیا این مجتمع ها می توانند پاسخگوی کیفیت عمومی بودنی باشند که زندگی تجاری خیابانی آبستن آن است؟ این مطالعه - با بررسی نمونه های موردی در شهر مشهد- باهدف بررسی این موضوع و ایجاد حساسیت و پرسش درباره جایگاه این مجتمع های تجاری بزرگ مقیاس برای فراهم کردن نوعی فضاهای عمومی نوظهور پرداخته است. از بین این نمونه ها باتوجه به محدودیت های تعریف شده، نمونه آرمیتاژ که مجتمعی تازه تاسیس است، انتخاب شده است. روش مطالعه در پاسخ به این پرسش نیز از نوع توصیفی است. برای گردآوری اطلاعات هم ضمن بررسی منابع مکتوب در ارتباط با موضوع، مدلی برای ارزیابی میزان قابلیت عمومی بودن مجتمع‌های تجاری بزرگ مقیاس پیشنهاد شده که برای ساخت این مدل از نرم افزار‌های اکسپرت چویس و ابزار منطق فازی در برنامه "متلب" به صورت مکمل استفاده شده است. مولفه های این مدل شامل "زمینه" –"فعالیت"-"تسهیلات حمایتی"- "اجتماعی بودن" - "ایماژ و هویت" است. پس از ارزیابی و بحث در خصوص نمونه مورد بررسی، پیشنهادهایی برای ارتقای کیفیت عمومی بودن فضاهای تجاری ارائه شده است.

کلمات کلیدی