باکتری Pectobacterium carotovorum subsp. carotovorum -Pcc- عامل ایجاد پوسیدگی نرم در غده سیب زمینی است که دارای دامنه میزبانی وسیعی است و بر روی بسیاری از گیاهان ایجاد بیماری می‌کند. این باکتری توانایی ترشح آنزیم‌های خارج سلولی مثل پکتات‌لیاز، پلی‌گالاکتروناز و سلولاز را دارد که سبب تخریب بافت گیاه و ایجاد لهیدگی و پوسیدگی نرم می‌شود. عمده خسارت این بیماری روی سیب زمینی، پس از برداشت و در طول دوره انبار‌داری به محصول وارد می‌شود. این باکتری بیشتر در نواحی مرطوب خسارت زاست و وجود رطوبت فاکتور مهمی برای توسعه بیمارگر است. اولین گزارش مربوط به ایجاد این بیماری در ایران روی پراهمیت‌ترین و اقتصادی‌ترین میزبان آن یعنی سیب زمینی در سال 1377 از استان فارس بوده است. افزایش مقاومت آفات و بیمارگر‌ها به سموم شیمیایی سبب روی آوردن پژوهشگران به روش‌های جدید برای کنترل آنها شده است. یکی این روش‌ها، استفاده از متابولیت‌های ثانویه گیاهی است و پژوهش‌های بسیاری در این زمینه در حال انجام است. در مطالعه حاضر، اثر اسانس نه گیاه دارویی -انیسون، آویشن شیرازی، باریجه، پرتقال، ترخون، زنیان، مرزه خوزستانی، مورد و میخک- بر روی یک جدایه استاندارد Pcc و دو جدایه بومی منطقه ، و یک جدایه استاندارد Escherichia coli طبق اصول موسسه استاندارد های بالینی و آزمایشگاهی- -CLSI بررسی شد. در مرحله غربال اولیه، اثر ضد باکتریایی اسانس‌های ذکر شده در غلظت 10 میلی گرم با روش انتشار از دیسک در وسط پتری حاوی سوسپانسیون 24 ساعته باکتری -OD600=0.3- ارزیابی شد. نتایج حاصله نشان داد تمامی اسانس‌ها بر روی باکتری‌های مورد آزمون اثر بازدارندگی دارند، با این حال اسانس مرزه خوزستانی، آویشن شیرازی و زنیان به ترتیب با میانگین قطر هاله بازدارنده 2/7، 9/6 و 3/5 بر روی جدایه‌های Pcc و 1/4، 9/3 و 4/3 بر روی جدایه E. coli دارای بیشترین اثر بازدارندگی بودند. حداقل غلظت بازدارنده -MIC- و حداقل غاظت کشنده -MBC- سه اسانس برتر نیز بر روی جدایه‌های ذکر شده تعیین گردید که بر روی جدایه‌های Pcc مقادیر میانگین به ترتیب برای اسانس مرزه خوزستانی هر دو مقدار 150 ، آویشن شیرازی 150 و 300 و اسانس زنیان 1250 و 2500 میکروگرم بر میلی لیتر بود. بر روی E. coli نیز این مقادیر به ترتیب برای اسانس مرزه خوزستانی 150 و 300 ، آویشن شیرازی 300 و 600 و زنیان هر دو مقدار 2500 میکروگرم بر میلی لیتر بود. کلیه آزمایشات در سه نوبت و با پنج تکرار انجام گرفت. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد این اسانس ها در غلظت های بسیار پایین، کارایی قابل ملاحظه ای برای کنترل Pcc دارند و می توان از آنها به عنوان جایگزین مناسبی برای سموم شیمیایی در جهت مدیریت این بیماری استفاده نمود.

کلمات کلیدی