نماتد¬های ریشه¬گرهی (Meloidogyne spp.) گروه مهمی از بیمارگر¬های گیاهی هستند که دامنه میزبانی وسیعی داشته و هر ساله خسارت زیادی به محصولات کشاورزی وارد می¬کنند. روش¬های متعددی برای مبارزه با نماتد¬های ریشه¬گرهی (Meloidogyne spp.) اعمال می¬گردد، ولی استفاده از گیاهان دارویی یکی از روش¬های بی¬خطر برای مهار نماتد ریشه¬گرهی می¬باشد. اسانس¬ها به طور کلی بازمانده های ناشی از فرایندهای اصلی متابولیسم گیاهان به ویژه در اوضاع تنشی محسوب می¬گردند. اسانس¬های گیاهی به¬خصوص منوترپن¬ها، دارای اثر نماتد¬کشی بوده و استفاده از اسانس¬های طبیعی به عنوان نماتد¬کش قیمت و هزینه زیادی ندارد. در این تحقیق اثر بازدارندگی حاصل از برهمکنش اسانس-های گیاهان کلپوره (Teucrium polium) و انغوزه (Ferula assa-foetida L.) روی نماتد ریشه¬گرهی گوجه¬فرنگی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. در شرایط آزمایشگاهی در دمای 3±28 درجه سانتی¬گراد به میکروتیوب¬های حاوی 100 میکرولیتر غلظت¬های ppm 4000 و 3000، 2000، 1000 اسانس، 900 میکرولیتر سوسپانسیون نماتد حاوی 200-150 لارو سن دو نماتد M. javanica اضافه شد و برای بررسی تأثیر اسانس¬ها بر تفریخ تخم، 900 میکرو لیتر سوسپانسیون نماتد حاوی 500 عدد تخم به میکروتیوب¬های حاوی 100 میکرولیتر غلظت¬های ppm 4000 و 3000، 2000، 1000 اسانس، در همان شرایط دمایی فوق اضافه گردید. هر تیمار سه مرتبه هم برای مرحله لاروی و هم مرحله تخم تکرار شد. تیمار¬های شاهد نیز حاوی آب مقطر استریل بودند. نتایج به دست آمده نشان داد که با افزایش غلظت اسانس میزان مرگ¬و¬میر لارو افزایش و میزان تفریخ تخم کاهش یافت. در بالاترین تیمار غلظت اسانس ppm 4000، 70 و 64 درصد (نسبت به شاهد) به ترتیب برای مراحل لاروی و تخم به دست آمد. آنالیز پروبیت نشان داد که برهمکنش اسانس¬های ذکر شده در LC50=311ppm برای تخم نماتد و LC50=773ppm برای لارو سن دو M. javanica بیشترین سمیت را داشتند. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که برهمکنش اسانس¬های گیاهی Teucrium polium و Ferula assa-foetida L. پتانسیل کاربردی در برنامه¬های کنترل بیولوژیک نماتدهای ریشه¬گرهی (Meloidogyne spp.) دارد.

کلمات کلیدی