سیاست در زندگی روزانه، حضور دارد؛ پیدا و پنهان. پیدای آن، کنش‌گری در سپهر اجتماعی است‌، مانندِ جنگ و صلح و انتخابات و زندان و رأی و شورش و انقلاب؛ و، پنهانِ آن، ایستارهای گونه‌گون درباره‌ی سیاست است‌که در هزارتویِ متن‌ها (گفتاری و نوشتاری) نهان است. شناختِ کنش‌گری‌های پنهانِ امر سیاسی، نیازمند بازخوانی و بازنمایی است تا آشکار گردد که ویژگی‌های سیاست و امر سیاسی چگونه و با بهره‌گیری از کدام ساختکارها و سازوکارها، در متن‌ها، بازتاب یافته‌اند. نگارنده‌ی نوشتار، با بهره‌گیری از نظریه‌ی گوهرِ ژولین فروند، سیاست‌نامه‌ی خواجه‌نظام را، که از نام‌آورترینْ کهن‌متن‌های زبان‌وادب پارسی، به‌شمار است، بازخوانی کرده است تا گوهرِ نهفته‌ی امر سیاسی در گزاره‌های نوشتار، بازنمایی شود. از دیدگاه ژولین فروند، گوهرهای زندگانی انسانی، عبارت‌اند از سیاست و اقتصاد و دین و فلسفه و اخلاق و هنر. هر کدام از گوهرها، یک داده‌ی بنیادی، چند پیش‌فرض و یک فرجام دارند. از دیدگاه فروند، سیاست، ویژه‌ترین امر زندگانی اجتماعی انسان‌ها است. داده‌ی بنیادیِ سیاست، جامعه است؛ پیش‌انگاشته‌های سیاست، فرمان‌دهی/فرمان‌برداری، خصوصی/عمومی، دوست/دشمن است؛ و، فرجام و غایت سیاست نیز حفاظت از اجتماع است از طریق تفاهم درونی و امنیّت بیرونی. از این دیدگاه، سیاست، اِعمالِ اجتماعی قدرت است در عرصه‌ی گسترده‌ی جامعه. امر سیاسی، فرجام‌شناسی و تکنولوژی و غایت‌شناسیِ ویژه‌ی خود را دارد. بازشناسی گوهر امر سیاسی از راهرو بازنمایی روش‌مندِ کهن‌متن‌های زبان‌وادب پارسی، می‌تواند سرشت امر سیاسی (The Political) را در فراخنای تاریخ ایران، نشان دهد. متن‌های کلاسیکِ زبان‌وادب پارسی، بخشی از بارزه‌های تاریخِ درازآهنگِ ایرانْ‌زمین است‌که بازخوانیِ روش‌مند آن، می‌تواند نشان دهد که درون‌مایه‌های یک تاریخ/تمدّن، چگونه امور اجتماعی- و در این نوشتار، امر سیاسی- را بازتاب می‌داده‌ و چگونه، سیاست را فهم می‌کرده‌اند. پاسخ به چنین پرسشی، در حقیقت، از چرایی و چیستیِ نگرشِ معناشناسانه‌ی واضعان و حاملان اندیشه‌ی یک تاریخ، به امر سیاسی نیز، حکایت می‌کند؛ زیرا، نشان‌دهنده‌ی آن است‌که درون‌مایه‌های فرهنگی یک تمدّن (با گستره‌ی جغرافیایی مشخّص) نسبت به پدیدار سیاست، چه شناختی دارند و برای امر سیاسی، چه خصلت‌ها و کاراکترهایی را برشماری می‌کنند. متن‌های کهن (کلاسیک)، نمودی از جنبه‌ی نظری سیاست است. فهمِ سیاست به‌معنایِ کنش‌های معطوف به قدرت، می‌تواند در دو عرصه‌ی نظری و عملی، آشکار گردد. نوشتارِ پیشِ‌رو، ویژه‌ی بازنمایی گوهر امر سیاسی در کهنْ‌متنِ سیاست‌نامه‌ی خواجه‌نظام‌الملک است و به جنبه‌ی نظری سیاست، معطوف است. نگارنده‌ی نوشتار، برنامِ (عنوانِ) نظامِ مُلکی را، به‌پاسِ بزرگ‌داشتِ خواجه‌نظام‌الملک، برساخته و به‌جای نظریه‌ی گوهر، به‌کار بسته است.

کلمات کلیدی