سابقه و هدف: فرسایش بادی و حرکت ماسه¬های روان به¬عنوان یکی از مهم¬ترین علل بیابان¬زایی و تخریب زمین در مناطق خشک و نیمه-خشک،¬ نقش بسزایی در آسیب به خاک و منابع طبیعی، آلودگی هوا، تهدید سلامت جوامع و آشفتگی¬های اجتماعی و اقتصادی ایفا می¬کند. ازاین¬رو، تثبیت ماسه¬های روان از اهمیت ویژه¬ای برخوردار است. یکی از روش¬های اساسی در کنترل فرسایش بادی و تثبیت ماسه¬های روان افزایش مقاومت لایه سطحی خاک با استفاده از مالچ است. ارائه روشی ساده با استفاده از مواد ارزان برای تولید مالچی پایدار برای کاهش هدررفت خاک و کنترل حرکت ماسه¬های روان بسیار مهم است. در سال¬های اخیر استفاده از پسماندهای صنعتی ارزان¬قیمت¬ و ایمن به¬عنوان مالچ مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. این تحقیق با هدف بررسی اثر سوسپانسیون میکروسیلیس به¬عنوان محصول ثانویه کارخانه-های فروسیلیس و تولید آلیاژهای سیلیکون و فروسیلیکون بر هدررفت خاک انجام شد. مواد و روش¬ها: به همین منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. برای تعیین میزان هدررفت خاک از دستگاه سنجش فرسایش بادی (تونل باد) استفاده شد. نمونه ماسه بادی پس از توزین در سینی¬هایی به ابعاد 3/0 × 1 مترمربع و عمق 2 سانتی¬متر ریخته شد. مالچ سوسپانسیون میکروسیلیس 50 درصد (با نسبت 1:1 با آب) در چهار سطح پوشش (25، 50، 75 و 100 درصد)، دو ضخامت (یک¬ و دولایه)، دو زمان (7 و 60 روز) و 3 تکرار روی سینی¬های ماسه پاشیده شد. سینی¬های ماسه به مدت 20 دقیقه تحت تأثیر بادی با سرعت 15 متر بر ثانیه، معادل شدیدترین بادهای منطقه موردمطالعه، قرار گرفتند و سپس مقدار مواد فرسایش¬یافته هریک از تیمارها توزین شد. یافته¬ها: نتایج نشان داد که با افزایش سطح پوشش و ضخامت مالچ هدررفت خاک کاهش معنی¬داری یافت(P ≤ 0.01) . در سطح پوشش 100 درصد میزان هدررفت خاک بیش از 2 برابر در مقایسه با سطح پوشش 25 درصد کاهش یافت و با افزودن دولایه مالچ سوسپانسیون میکروسیلیس نیز میزان هدررفت خاک را 3/55 درصد نسبت به یک لایه آن کاهش داد. مالچ سوسپانسیون میکروسیلیس 50 درصد با تراکم 100 درصد در ضخامت دولایه به¬دلیل کمتربودن میزان هدررفت خاک و مهم¬تر از آن حفظ پایداری با گذشت زمان، به¬عنوان بهترین تیمار به دست آمد. نتیجه¬گیری: با وجود تأثیر قابل توجه مالچ سوسپانسیون میکروسیلیس در کاهش هدرروی خاک، مشاهده می¬شود که کارایی آن با گذشت زمان کاهش یافته است، اما از آنجایی¬که در تیمارهای حاوی دو لایه مالچ میزان فرسایش خاک با وجود تفاوت معنی¬دار کم است، به نظر می¬رسد با افزودن ضخامت بیشتری از مالچ می¬توان از تلفات شدید خاک در مقابل باد جلوگیری نمود.

کلمات کلیدی