امروزه به دلیل فعالیت های صنعتی، معدنی و کشاورزی، فلزات سنگین از جمله سرب، نفوذ بالایی به آب پیدا کرده اند که به علت سمیت این عناصر، اثرات مخربی را بر اکوسیستم وارد می نمایند. با توجه به خاصیت لیپوفیلیکی این فلز و وجود بافت های چربی در ماهیان، توانایی دریافت سرب از محیط آبی را برای ماهیان، ساده و امکان پذیر می کند و حاصل تجمع سرب در بافت های خوراکی ماهی، به خطر افتادن امنیت و سلامت غذای انسان است. بنابراین بحث درمان و پیشگیری از آن، اهمیت فراوانی پیدا می کند؛ از طرفی برخی ترکیبات شلاته کننده که در درمان این مسمومیت مورد استفاده قرار گرفته اند، به علت عوارض جانبی متعدد، هنوز مورد تأیید نمی باشند. لذا لازم است دنبال ترکیبات جایگزین کننده ای با عوارض جانبی کم باشیم که هم منشا طبیعی داشته باشند و هم اثرات مطلوبی در کاهش میزان فلزات سمی در بافت های خوراکی ماهیان داشته باشند. در تحقیق حاضر، اثرات حفاظتی تیامین و اسید آسکوربیک که دارای فعالیت آنتی اکسیدانی هستند، در جهت کاهش و جلوگیری از آسیب های پاتولوژیکی در بافت آبشش ماهی کپور مورد ارزیابی قرار گرفته است. ماهیان به صورت تصادفی به چهار گروه 30 تایی تقسیم شدند. گروه یک به عنوان گروه شاهد درنظر گرفته شد. گروه دو استات سرب (5 mg/l , 15 days)، گروه 3 و 4 علاوه بر سرب به ترتیب تیامین (50 mg/kg feed) و آسکوربیک اسید (500 mg/kg feed) را دریافت نمودند. پس از کالبدگشایی، نمونه های بافتی از آبشش تهیه و لام های آماده شده به روش هماتوکسیلین– ائوزین رنگ آمیزی شد. سپس نتایج هیستوپاتولوژی توسط آزمون آماری Kruskal-Wallis و به دنبال آن تست Mann-Whitney مورد ارزیابی قرار گرفت. ضایعات در بافت آبشش نکروز و هایپرپلازی سلول های پوششی، پرخونی، خونریزی، ادم و افزایش سلول های موکوسی مشاهده گردید. در مقایسه اماری هیچ یک از شاخص های پاتولوژیک در بافت آبشش بین گروه 3 و 4 تفاوت معنی داری نشان ندادند اما در مقایسه برخی ضایعات این دو گروه با گروه 2، اختلاف معنی دار مشاهده گردید. بر پایه نتایج ذکر شده می توان نتیجه گیری نمود که آسکوربیک اسید و تیامین می توانند در پشیگیری و درمان مسمومیت با سرب به عنوان یک گزینه مناسب در ماهیان مطرح باشند اگرچه تأیید این امر نیازمند تحقیقات بیشتر است.

کلمات کلیدی