حبوبات از منابع مهم غذایی سرشار از پروتئین و یکی از اجزاء اصلی در تناوب زراعی به شمار می آید اما شرایط نامساعد انبارداری، به ویژه رطوبت و دمای بالا باعث کاهش قوۀ نامیۀ بذر و در نتیجه تولید حبوبات می شود. به منظور بررسی تأثیر دمای انبار، محتوای رطوبت بذر و زمان نگهداری روی انبارمانی بذر عدس ) Lens culinaris ( و نخود ) Cicer arientinum (؛ همچنین کمی سازی این تأثیر و تعیین ضریب های حیات، آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه عامل و سه تکرار در سال 1392 در کرمان انجام گرفت. عامل ها شامل دمای محیط نگهداری در چهار سطح ) 5 ، 19 ، 33 و 47 درجۀ سلسیوس(، محتوی رطوبت بذر در سه سطح ) 5 ، 12 و 19 درصد( و زمان انبارداری در شش سطح ) 1 ، 2 ، 3 ، 4 ، 5 و 6 ماه( بودند. پس از هر بار نمونه گیری در پایان هر ماه انبارداری، آزمون جوانه زنی استاندارد درون ژرمیناتور با دمای 25 درجۀ سلسیوس و به روش بین کاغذ انجام شد. همچنین آزمون هدایت الکتریکی مواد نشت یافته از بذرهای خیسانده شده به مدت 24 ساعت در دمای 20 درجۀ سلسیوس درون کابین رشد )انکوباتور( نیز در سه تکرار انجام گرفت. صفات مورد بررسی شامل درصد و سرعت جوانه زنی و هدایت الکتریکی مواد نشت یافته از بذر بودند. نتایج نشان داد، تأثیر سه گانۀ دما، محتوای رطوبت و زمان روی شاخص های درصد جوانه زنی کل و سرعت جوانه زنی در سطح 5 درصد معنی دار بود . کمترین سطح زوال در دمای 5 درجۀ سلسیوس با محتوای رطوبت 5 درصد بود که برای عدس پس از یک ماه جوانه زنی از 98 به 92 درصد و برای نخود از 99 به 98 درصد کاهش یافت. با گذشت زمان هدایت الکتریکی افزایش یافت و در دماهای بالا این افزایش بیشتر بود. ضریب های حیات نیز پس از شش ماه انبار داری با استفاده از معادلۀ قابلیت حیات بذر محاسبه شد که CH ,KE ، CW و CQ به ترتیب برای عدس 2919 / 4 ، 4928 / 1 ، 0244 / 0 و 00017 / 0 و نخود 5067 / 8 ، 5238 / 4 ، 0486 / 0 و 00028 / 0 محاسبه شد. به طورکلی می توان گفت که با افزایش دما و رطوبت بذر در مدت انبارداری، درصد زنده مانی بذر کاهش می یابد و سرعت کاهش زنده مانی بذرها در دماها و رطوبت های بالاتر، بیشتر است.

کلمات کلیدی