دهه های 1360-1330ش، یکی از دوره های عطف سیره نگاری و بازخوانی زندگانی رسول(ص) در جامعه ایران شیعی به حساب می آید. در فضای فکری این عصر، از یک سو سیره نگاری های سنتی به جهت آمیخته بودن با خرافات و عقاید مختلف فرقه ای، نیازگوی جواب های عصر نبود. از سوی دیگر تحقیقات علمی در عصر جدید مبتنی بر این پیش فرض بود که دین را امری فوق طبیعی نمی دانستند. نتیجه این سیره نگاری ها، «دنیوی» ساختن دین و ظهور دین اسلام بود. در این میان، عباس زریاب خویی، مورخ برجسته ی آکادمیک در یک نگاه ویژه و تا حد زیادی متفاوت با معاصرانش به بازخوانی سیره پیامبر(ص) پرداخت و کوشید به این مسئله پاسخ دهد. این پژوهش برآن است تاریخ نگاری زریاب در اثر سیره رسول الله(ص) را با بهره بردن از رهیافت معناکاوی فهم کند تا هدف و شیوه خاص او را در نگارش آن دریابد. حاصل تحقیق نشان می دهد زریاب با استفاده از روشی نوآورانه و مستحکم، همزمان دو دیدگاه متخالف با یکدیگر یعنی عقیده به امر لایتغیر و تاریخی گرایی غربی را در هم آمیخت و با برقرار کردن نسبتی خاص میان امر قدسی و امر تاریخی، سیره نگاری ویژه ای پدید آورد و دانش غربی را بومی کرد. وی در عین حال که بر الهی بودن نبوت رسول(ص) صحه می گذاشت، در نگاهی تاریخی گرایانه، با بهره گیری از روش علمی و عقلی غرب روایت های زندگانی رسول را در سیری تاریخی بازخوانی کرد و توانست برخی مشهورات و خرافات راه یافته به بعضی متون سیره درباره پیامبر(ص) را بی اعتبار کند.

کلمات کلیدی