تخریب زمین به عنوان یک تهدید خسارت بار، باعث کاهش حاصلخیزی خاک و توان تولید بیولوژیکی زمین در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک جنب مرطوب می‌گردد. اثر بخش بودن پروژه‌های کنترل مخاطرات طبیعی مانند تخریب زمین که در راستای توسعه پایدار طراحی و اجرا میشوند، با استفاده از شاخص‌های اجتماعی- اقتصادی و محیطی مشخص خواهد شد. لذا این تحقیق با هدف بررسی و ارزیابی اثر پروژه‌های کنترل و گسترش بیابان‌زایی مبتنی بر تعدادی از شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی، در مناطق بیابانی غرب استان خراسان رضوی انجام شد. در این پژوهش از روش پرسشنامه استفاده گردید و بخشی از اطّلاعات توسط گزارش‌های ارزیابی مشارکتی روستایی در منطقه مورد مطالعه استخراج شد. از بُعد اجتماعی از شاخص‌های مهاجرت و آموزش، و در منظر اقتصادی از شاخص میزان درآمد و هزینه ها استفاده گردید. تحلیل محاسبات کمّی نتایج در محیط آماری SPSS صورت گرفت. نتایج بدست آمده بیانگر اثر بخش نبودن پروژه‌های کنترل بیابان‌زایی در بهبود وضعیّت شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی بوده است، برای مثال شاخص مهاجرت طی 5 سال اخیر که پروژه کنترل بیابان شروع به کار کرده، 8/2 درصد افزایش یافته است و منجر به مهاجرت 4 خانوار از روستا به شهر شده است و تنها در برخی از جنبههای آموزشی تا حدودی اثرگذار بوده است. نتایج بررسی شاخص محیطی نیز نشان داد که شوری آب منطقه، حرکت ماسه های روان و توسعه فرآیند بیابان‌زایی به دلیل عدم وجود بودجه کافی برای پیشبرد پروژه کنترل بیابان و عملیات های احیا سازی در منطقه، همچنان ادامه دارد.

کلمات کلیدی