صادق چوبک، به‌‌دلیل علاقه به هنر عکاسی و نمایشنامه‌نویسی، در آثار خود از انعکاس این دو هنر بهره زیادی برده است. او با جملاتی کوتاه، ماهرانه و جزئی‌نگر واژه‌هایی تأثیرگذار به‌کار می‌گیرد تا با ایجاد تصاویری عینی و زنده ذهن خوانندۀ خود را به داستان معطوف کند. مهارت چوبک در استفاده از زبان عامیانه به‌‌ جای زبان نوشتار، غلبۀ گفتگو بر روایت، ورود بیمقدمه به قلب ماجرا در آغاز داستان، قابلیت متن در انگیزش احساسی خواننده و پردازش تئاتروار عنصر زمان، مکان و شخصیت، این سؤال را به ذهن متبادر میکند که داستانهای کوتاه چوبک تا چه حد به گونۀ هنری تئاتر نزدیک هستند؟ به عبارت دیگر، ویژگی «تئاتربودگی» چگونه و با چه مشخصات زیباشناختی در آثار چوبک نمایان میشود؟ در پژوهش حاضر، برای پاسخ دادن به این سؤالات، سه داستان کوتاه «عدل»، «پاچهخیزک» و «دزد قالپاق» را که به ترتیب، از مجموعه داستانهای خیمهشببازی (1324)، روز اول قبر (1344) و چراغ آخر (1344) برگزیده شدهاند مورد مطالعه قرار میدهیم. در این مطالعه، با بهره گرفتن از رویکرد زیباشناختی میشل وینی، سه مشخصۀ تصویرسازی، تشابه ساختاری با تئاتر کلاسیک و بُعد هیجانی-عاطفی آثار را که به نظر میرسد بیشترین نقش را در تئاتروارگی داستانهای کوتاه چوبک داشته باشند مورد بررسی قرار میدهیم. این مطالعه از یک طرف، به درک بهتر ارتباط میان کارکرد دو نظام زیباشناختی، تئاتر و داستان کوتاه، کمک میکند و از طرف دیگر، پژوهش بر آثار چوبک را از سیر تکراری مطالعات موضوعی و ناتورالیستی خارج ساخته و اجازه میدهد که بر آثار این نویسندۀ بزرگ نگاهی تازه بیفکنیم.

کلمات کلیدی