واکاوی موقعیت شیعه امامیه دردوران خواجه نظام الملک پیروزیهای چشمگیرسلجوقیان درنیمه قرن پنجم هجری وتصرف اکثرسرزمینهای شرق جهان اسلام مرهون عوامل گوناگونی بود که مهمترین آنهارامیتوان وجود خواجه نظام الملک حسن طوسی(م.485ه.ق)وزیر با تدبیر دولت سلجوقی دانست . این کشور پهناور،پیش ازوی حدود یکصد سال درسایه حکومت آل بویه دارای تسامح مذهبی بوده و ارادت به اهل بیت زمینه را برای رشد تشیع دوازده امامی و فرقه اسماعیلی فراهم کرده وازطرف دیگر نزاعهای فرقه ای وتشنجات اجتماعی ومقابله با فاطمیان وعوامل داخلی آنان (اسماعیلییان) که درصدد توسعه قلمرو خودبودند؛ وضعیت سیاسی دولت را متزلزل کرده بود خواجه ،به ناچار در جهت ایجاد تمرکز سیاسی در ایران، و برای یکدست کردن جامعه از لحاظ مذهبی فعالیت های بسیاری انجام داد. درآن زمان که ؛ مذهب رسمی خلافت عباسیان مذهب حنفی بود وفاطمیان با مذهب شیعه اسماعیلی درصددتوسعه نفوذبودند ومذهب حنبلی از پیروان اندک ومذهب مالکی درآفریقا بود لذا خواجه بارسمی کردن مذهب شافعی ، زمینه رابرای استقلال مذهبی از عباسیان وپیشگیری ازنفوذ فاطمیان و یکپارچه کردن کشور پهناورایران فراهم آورد . این نوشتار برآنست که مخالفت سرسختانه خواجه با تشیع نه ازسرعداوت با این مذهب بوده است چراکه دلایلی استواربرگرایش وی به تشیع وجوددارد بلکه به دلایل سیاسی واجتماعی چاره ای جز اتخاذ این رویکرد نداشته واین تاکتیک، براساس مصالح سیاسی واجتماعی بوده است . کلیدواژگان : خواجه نظام الملک ، شیعه امامیه ،مصالح سیاسی ،مذهب رسمی ،تمرکز سیاسی.

کلمات کلیدی