فضا ازجمله عناصری است که به روح مسلط و حاکم بر داستان و حال و هوای کلی آن اشاره میکند. در داستانهای کوتاه، استفاده از تعابیر محاورهای و ضربالمثلها که سراسر معنی و تجربه هستند، جانی دوباره به متن میبخشد. این نوع کارکرد زبانی در فضاسازی داستانها نقش بسزایی دارد؛ خصوصاً ضربالمثلها که دارای بار معنایی و تصویری خاصی هستند؛ ازاینرو هدایت، در بسیاری از داستانهای کوتاه خود برای فضاسازی بهتر از ضربالمثل بهره گرفته است. او در شش مجموعه داستان کوتاه و نسبتاً بلندِ خود 237 ضربالمثل به کار برده است. در این مقاله که به شیوۀ تحلیلی توصیفی و به روش کتابخانهای انجام شده، مثلهای به کار رفته در تمامی داستانهای کوتاه هدایت استخراج - شده است. با تحلیل مواردی که در فضاسازی داستانها تأثیر بسزایی داشتهاند، دریافتیم هدایت از مَثل بهعنوان یک ترفند ادبی و قابلیت زبانی و مفهومی، بهره گرفته تا هم ذهنیت شخصیتها را نشان دهد و هم با فضاسازیهای بهتر، پیامهای اجتماعی موردنظرش را منتقل کند.

کلمات کلیدی