چکیده: کیلومتر مربعی، از کوه بار در افغانستان سرچشمه میگیرد و پس از طی مسافت 153333رودخانه هیرمند با حوضه آبریز میلادی با به امضاء رسیدن معاهده پاریس بین 1151 کیلومتر به دریاچه هامون می ریزد. این رود از لحاظ تاریخی از سال 1353 که به عنوان 1113ایران و انگلستان که افغانستان را از ایران جدا کرد؛ و همچنین به طور خاص حکمیت گلداسمیت در سال مسئول تعیین حدود مرزی منطقه بلوچستان انتخاب شده بود به عنوان یک رود بین المللی شناخته شد. بعد از آن بود که چالشهای فراوان سیاسی- حقوقی بر سر تعیین حقابه پایین دست رود بین ایران و افغانستان آغاز شد. بر این اساس در این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی، از طریق مطالعات کتابخانهای و با تکیه بر رویکرد نظریه ژئوپلیتیکی انسانگرای حافظنیا در پی تحلیل چالشهای ناشی از مسئله هیدروپلیتیکی رود هیرمند است که ضرر و خسارتهای فراوانی برای انسانها و زیست بوم منطقه در هر دو کشور ایران و افغانستان داشته و دارد. این فراز نشیبها که قدمت آن تا به امروز به یک و نیم قرن میرسد به علت برخی موانع ریشهای بر سر تفاهم استفاده مشترک از رودخانه است که میتوان مهمترین این موانع را ابتدا در دخالت قدرتهای بیگانه در منطقه، عدم توجه به مسائل جغرافیایی مرز، سیاست های افغانستان برای توسعه مبتنی بر آب که موجب احداث سازهها و فعالیتهای انسانساخت بر روی رودخانه شده است و نوسانات جوی و شکننده بودن طبیعت سیستان دانست. عدم توافق پایدار و همه جانبه باعث به وجود آمدن خسارت و مخاطرات بسیاری در منطقه از قبیل مشکلات اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و به خصوص زیست محیطی شده است که زندگی و تمدن انسانی منطقه را به ورطه نابودی کشانده است. از همین رو مکتب فکری نظریه ژئوپلیتیک انسانگرا که دارای وجوه کاربردی، مثل تامین صلح و امنیت، رفاه و آسایش، توسعه پایدار و عدالت فراگیر است، میتواند راهگشای معضل هیدروپلیتیکی ایران و افغانستان باشد. در نمونه موردی تحقیق با توجه به دیدگاه نظریه فوق نتیجه گرفته میشود که سیاستمداران دو کشور باید در راهبردهای خود به مسائل زیر توجه کنند تا علاوه بر حفظ کرامت و قدرت طرفین، راهگشای توسعه ملی خود نیز باشند. 1- همکاری دو جانبه 2- توجه به پتانسیل اشتراکات فضایی حوضه هیرمند،3- توجه به تهدید بحران زیست محیطی هیرمند برای هر دو کشور، 4- توجه به رابطه و هم سویه بودن راهبرد توسعه ملی هر دو کشور. واژگان کلیدی: هیدروپلیتیک- ایران- افغانستان- رود هیرمند- ژئوپلیتیک انسانگرا

کلمات کلیدی