معدن فیروزه در شمال‌غرب نیشابور و در شرق کمربند ماگمایی قوچان- سبزوار قرار دارد و از نظر ساختاری جزو بخش غربی زون بینالود است. زمین‌شناسی این منطقه متشکل از گدازه و پیروکلاستیک¬هایی با سن پالئوسن- ائوسن است که توده¬های نفوذی نیمه‌عمیق با سن ائوسن میانی در آنها نفوذ کرده¬اند. مهم‌ترین دگرسانی¬هایی که واحدهای آتشفشانی و نفوذی منطقه را تحت تأثیر قرار داده شامل سیلیسی، آرژیلیک و کربناتی است. کانی¬سازی در سطح و تونل‌ها در درز و شکستگی‌ها اغلب به شکل‌های افشان، استوک¬ورک، رگه- ‌رگه‌چه و برش گرمابی دیده می¬شود. کانی‌های اولیه شامل اسپکیولاریت، مگنتیت، پیریت، کالکوپیریت و بورنیت و کانی‌های ثانویه شامل هماتیت، آلونیت، کوولیت، فیروزه و لیمونیت هستند. اکتشافات ژئوشیمیایی، ناهنجاری‌های عناصر مس -تا ppm 1074-، طلا -تا ppb 699-، آهن -تا 30 درصد-، سریم -تا ppm 464-، لانتانیم -تا ppm 227-، اورانیوم -تا ppm 243- و کبالت -تا بیش از ppm 10000- را نشان می-دهد. بر مبنای بررسی‌های سیالات درگیر، دمای تشکیل کانسار بین 147 تا 278 درجه سانتی‌گراد با میانگین 203 درجه سانتی‌گراد بوده و از محلولی شامل نمک‌های KCl، CaCl2، MgCl2 و NaCl با درجه شوری بین 56/5 تا 08/17 درصد وزنی معادل نمک طعام بهوجود آمده است. فرایند اختلاط بین محلول ماگمایی گرم و شور با محلول سرد و کم‌شور جوی و نیز فرایند جوشش توانسته است باعث ته‌نشینی عناصر شود. این کانسار منشأ ماگمایی- گرمابی دارد و مرتبط با فعالیت‌های ماگماتیکی ترشیری وابسته به زون فرورانش ورقه اقیانوسی نئوتتیس سبزوار به زیر صفحه توران است. بررسی‌های زمین‌شناسی، دگرسانی، کانی¬سازی، ژئوشیمی، ژئوفیزیکی و سیالات درگیر در معدن فیروزه نیشابور نشان‌دهنده حضور کانی¬سازی بزرگی از نوع اکسید آهن مس- طلا- اورانیوم- عناصر نادر خاکی سبک مشابه با بخش هماتیت‌- غالب کانسار IOCG المپیک دم است.

کلمات کلیدی