کمربند ایرانکوه- آهنگران یکی از مهمترین زون¬های کانی¬سازی سرب و روی ایران است که با روند شمال غربی- جنوب شرقی در مرکز زون ساختاری سنندج- سیرجان واقع شده است. سه منطقه ایرانکوه، آهنگران و حسین¬آباد به عنوان مثال موردی در این مقاله بررسی شده¬اند. برپایه شواهد زمین¬شناسی، ساختاری، شکل و نوع کانی¬سازی، شیمی محلول هیدروترمالی، آلتراسیون و پاراژنز مینرالی و مقایسه با انواع ذخایر سرب و روی، کلیه کانسارهای سرب و روی کمربند ایرانکوه- آهنگران از نوع MVT هستند. این کانسارها با گسل¬های تراستی مرتبط بوده و در زون ساختاری جلوی کمانی مربوط به پوسته اقیانوسی فرورونده جوان و داغ تشکیل شده¬اند. در چنین پوسته¬هایی، قبل از رسیدن به اعماق 40 کیلومتری بیش از 90 درصد آب اقیانوسی آزاد می¬شود و سیلیکات¬های غنی از منیزیم شکسته می¬شوند. فلزات بخشی از پوسته اقیانوسی و بخشی از پوسته قاره¬ای تامین شده است. از آنجاییکه گسل¬های تراستی سنگ¬های ژوراسیک تا کرتاسه فوقانی را قطع کرده¬اند و با توجه به تعیین سن دقیق انجام شده در ایرانکوه، کانی¬سازی¬های این کمربند در یک دامنه سنی بین 66 تا 56 میلیون سال پیش عمدتا در پالئوسن شکل گرفته¬اند. شیمی محلول کانه¬دار ذخایر MVT فقیر از Si و غنی از Mg و Fe است. چنین سیالی همراه با فلزات از طریق گسل-های تراست بالا آمده¬ است و در سنگ میزبان دولستون -ایرانکوه و آهنگران- یا شیل- سیلتستون -حسین¬آباد و بخشی از ایرانکوه و آهنگران- کانی¬سازی انجام شده است. تفاوت¬های فاحشی در نوع پاراژنزها، آلتراسیون، شکل، ابعاد، میزان ذخیره و عیار در کانسارهای این کمربند دیده می¬شود که توسط نوع سنگ میزبان کنترل شده است. با استناد به تمام شواهد سنگ¬شناسی، آلتراسیون، شکل و حالت کانی¬سازی، وجود گسل¬های تراست، پاراژنز مینرالی و موقعیت خاص زمین¬شناسی و جغرافیایی ارائه شده، می¬توان برای اکتشاف ذخایر MVT پنهان در این کمربند اقدام نمود.

کلمات کلیدی