ایران و افغانستان طی قرون متمادی با حضور در یک بستر تمدنی و جغرافیایی مشترک، تقریباً نوعی همسایگی مسالمت‏آمیز را تجربه کرده‏اند. البته این قرابت سرزمینی بعلاوه برخی علل دیگر، زمینه‏ساز اختلاف بویژه بر سر میزان بهره‏برداری از آب رودخانه‏های مشترک شده است. طرفین تاکنون برای مدیریت اختلافات به روش‏های مختلف متوسل شده‏اند اما نتیجه‏ی مشخصی در پی نداشته است. این مقاله با هدف تبیین و معرفی دیپلماسی اقتصادی به عنوان یک عنصرِ مشترکِ منفعت‏محور و سودآور و یک اهرم مؤثر در مدیریت اختلافات آبیِ دو کشور ارائه می‏شود. در این راستا، با بهره‏گیری از «روش کیفی» -تبیین و تحلیل-، سنجش این فرضیه که «وابستگی متقابلِ اقتصاد و تجارت افغانستان و ایران و وجود ظرفیت‏ها و مزیت‏های مکمّل اقتصادی، فرصت جلب همکاری طرف افغان برای مدیریت اختلافات آبی را فراهم می‏سازد»، صورت می‏گیرد. در این پژوهش، با تأکید بر محوریت «دیپلماسی اقتصادی» در سیاست خارجی ج.ا.ایران در افغانستان، یافته‏هایی چون صادرات متقابل، ترانزیت کالا، صادرات برق و فناوری آبیاری مکانیزه به افغانستان و تبادل فراورده‏های نفتی با آب، بیان شده است که بر این اساس، گسترش و تعمیق وابستگی تجاری، مالی و سرمایه‏گذاری، می‏تواند طرفین را برای دستیابی به راه‏حل منصفانه برای بهره‏برداری از آبهای مشترک، ترغیب و متقاعد سازد.

کلمات کلیدی