باوجوداینکه اشتراکات فرهنگی نتوانسته منجربه توسعه ای پایدار در روابط دوجانبه ایران و افغانستان شود، هنوز تأکید بسیاری بر نقش عوامل معنایی (اشتراکات) در گسترش تعاملات دو کشور وجود دارد. اما تحولات عینی دهه ی اخیر مثل مبدل شدن ایران به بزرگ ترین صادرکننده کالا به افغانستان و گسترش تعاملات دانشگاهی، نشان از حرکت دو کشور به سمت بازتعریف فرافرهنگی یکدیگر است. بررسی عناصر فرهنگی مشترک (زبان فارسی، دین اسلام، ادبیات، قومیت، تاریخ)، تحولات روابط و مناسبات اقتصادی، و نقش دانش در توسعه، سه محور اصلی نوشتار حاضر هستند. هدف این نوشتار، شالوده‌شکنی انگاره ی نقش فرهنگ در توسعه پایدار است. این مهم، از طریق چارچوب نظری سازه انگاری، روش کیفی و تکنیک کتابخانه ای جمع آوری داده ها صورت گرفته است. طبق یافته های پژوهش، چون تفاسیر و قرائت های ایران و افغانستان از عناصر مشترکِ فرهنگی متفاوت است، نمی توان به نقش این عناصر در گسترش تعاملات دوجانبه و داخلی دو کشور امیدوار بود. مهم ترآنکه عناصر نظام معناییِ مشترک بیشتر عاملی واگرا و نه همگرا در تاریخ مناسبات تهران-کابل بوده اند. چون افکار عمومی و رسانه غالباً مبنای شناخت دو ملت ایران و افغانستان از یکدیگر تاکنون بوده است، لذا باید بر دانش و پژوهش به‌مثابه جایگزین آن صحه گذاشت. در تحلیل نهایی، باید از تأکید بر فرهنگ عبور کرده و بر نقش دانش، فهم مشترک و اقتصاد جهت دستیابی به سطحی پایدار از روابط و توسعه داخلی دو کشور تأکید ورزید.

کلمات کلیدی