منتقدان ادبی همواره در پی دستیابی به معیارهایی برای سنجش و ارزیابی آثار ادبی بوده اند، فلاسفه قدیم از جمله ارسطو و افلاطون، گام های اولیه را در این مسیر برداشتند. در ادبیات اسلامی هم عبدالقاهر جرجانی، دانشمند و بلاغی معروف ایرانی، زیبایی های آثار ادبی را حاصل وجود کیفیت خاصی در این آثار می داند که آنرا« نظم» می نامد. جرجانی در کتاب دلائل الاعجاز نظریه خود را درباره ی نظم به تفصیل شرح داده است. به نظر او امتیاز هر اثر ادبی برجسته، به سبب وجود نظم در آن اثر است. از دیدگاه جرجانی هیچ کلمه ای به خودی خود زشت یا زیبا نیست؛ بلکه شیوه ی قرار گرفتن کلمات در کنار یکدیگر، میزان زیبایی و خوش آهنگی لفظ را معلوم می کند. وی برای شرح نظریه نظم، از سه منظر اساسی به ادبیات روی می-کند: ساختار لفظی، ساختار نحوی، ساختار معنایی. از آنجا که عبدالقاهر هدف خویش را کشف و شناخت اعجاز و زیبایی های قرآن قرار داده بود تلاش های او در زمینه نظریه نظم در سایه قرآن بارور گشت و نقطه ی درخشانی در تاریخ نقد و بررسی آثار ادبی گردید. هدف این مقاله بررسی نظریه نظم عبدالقاهر جرجانی است تا با این بررسی، اعجاز قرآن را بر اساس نظریه نظم بررسی و به اثبات برسانیم.

کلمات کلیدی