منازعه از یک اختلاف دیدگاه درمقیاس خرد فردی تا سطح کلان کشورها، آغاز و با دامنهدار شدن، تشدید و ابعاد گسترده پیدا میکند و به خشونت میان طرفهای درگیر منجر میشود. این پدیده، در طول تاریخ بشریت همواره بهدلایل مختلف بهوقوع پیوسته است. در ارتباط با ریشههای وقوع منازعه، از ابتدای تاریخ علم تاکنون نظریههای مختلفی ارائه شده است. مهمترین آنها را میتوان در چهارگروهنظریههایعلومسیاسی،جامعهشناسی،روابطبینالمللونظریههایجغرافیاییوژئوپلیتیکیمورد اشاره قرار داد که در چهار دوره از سده چهار پیش از میلاد مسیح تا قرن چهارده میلادی، از قرن پانزدهم تا پایان قرن نوزدهم میلادی، قرن بیستم میلادی و از ابتدای قرن بیست و یکم تاکنون قابل بررسی و تحلیل هستند. این پژوهش از نظر هدف، بنیادی و از حیث ماهیت و روش، توصیفی ـ تحلیلی است که با بهرهگیری از منابع کتابخانهای، سیر تحول 22نظریه مهم را در موضوع ریشه یا ریشههای وقوع منازعه در چهار گروه نظریههای علوم سیاسی، جامعهشناسی، روابط بینالملل و جغرافیایی و ژئوپلیتیکی مورد بررسی و تحلیل قرار میدهد. سؤالاصلیایناستکهسیرتحولنظریههادرریشهیابیوقوعمنازعاتباتأکیدبرتأثیرگذاریمنفیآندرامنیتدرطولتاریخعلمودررشتههایمرتبطچگونهبودهاست. یافتههای پژوهش نشان میدهد علت یا علل وقوع منازعات همزمان بتحولات مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، فناورانه، ژئوپلیتیکی و... و در دورههای تاریخی دچار تحول شده و نظریههای ارائه شده در این زمینه در سیر تکاملی از نگاه خرد و تک عاملی به ریشهمنازعه به نگاه چند عاملی توسعه یافته و نگاه علوم مختلف به موضوع نیز متفاوت بوده است. باتوجهبهماهیتمنازعات،کهناامنیرادرخودنهفتهدارد،شناختنظریههایمرتبطبااینپدیدهوآشناییباریشههایآنها،آسانکننده،کمککنندهوضرورتیاجتنابناپذیردرتدوینراهبردهایدفاعیوامنیتیبرایکشورهاوازجملهایران خواهد بود

کلمات کلیدی