در بوم‌نظام‌های کشاورزی، فشرده‌سازی پایدار به معنای بهبود خدمات بوم نظام‌، افزایش یا حفظ میزان تولید، همراه با کاهش نهاده‌ها مطرح شده است. کشت مخلوط از جمله نظام‌هایی هستند که از طریق بالا بردن تنوع و پیچیدگی افزایش پایداری سیستم را به دنبال خواهند داشت. بر این اساس به منظور بررسی و مقایسه ترکیب‌های مختلف کشت مخلوط تأخیری سه گونه زراعی چغندرقند -Beta vulgaris L.-، نخود -Cicer arietinum L.- و ماش -Vigna radiata L.- سری‌های جایگزینی بر عملکرد و اجزای عملکرد، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 95-1394 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و شش تیمار انجام گرفت. به دلیل طولانی بودن دوره رشد چغندرقند دو گونه لگوم -نخود و ماش- به عنوان گیاه همراه در طول دوره رشد این گیاه کاشته شد. تیمارها شامل نسبت‌های مخلوط 75درصد چغندرقند+ 25 درصد لگوم-نخود و ماش-، 50 درصد چغندرقند+ 50 درصد لگوم -ماش و نخود- و 25درصد چغندرقند+ 75 درصد لگوم -ماش و نخود- و کشت خالص نخود -C-، ماش -M- و چغندرقند -S- در سری‌های جایگزینی بود. تراکم مطلوب برای چغندر6 بوته در متر مربع و برای نخود و ماش 20 بوته در مترمربع در نظر گرفته شد. صفات مورد مطالعه شامل اجزای عملکرد و عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در نخود و ماش و برای چغندرقند شامل عملکردتر و خشک غده، عیار قند و عملکرد قند ونسبت برابری زمین بود. نتایج نشان داد که اثر ترکیب های کشت مخلوط بر اجزای عملکرد و عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک نخود و ماش معنی دار -05/0≥p- بود. همچنین در مورد صفات مورد مطالعه چغندرقند نیز تمامی صفات جز وزن خشک غده که در سطح احتمال 5 درصد معنی‌دار و بقیه صفات در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. نتایج نشان داد بیشترین عملکرد دانه نخود مربوط به تیمار خالص -C- -با 2912 کیلوگرم در هکتار- بود و بالاترین عملکرد ماش را تیمار خالص -M- -با 83/1247 کیلوگرم در هکتار- به خود اختصاص داد. همچنین در مورد عملکرد غده تر چغندر نیز بالاترین مقدار عملکرد را تیمار خالص - -S-با 65242 کیلوگرم در هکتار- دارا بود. ارزیابی نسبت برابری زمین نشان داد که بالاترین LER را نسبت 75 درصد لگوم -نخود و ماش- و 25 درصد چغندرقند به میزان53/1 به خود اختصاص داد و کمترین آن را نسبت 25 درصد لگوم -نخود و ماش- و 75 چغندرقند به میزان 61/0 دارا بود. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که استفاده از نظام‌ کشت مخلوط چغندرقند با لگوم‌ اثربخش بوده و به عنوان راهکار مناسبی در راستای تولید چغندرقند و لگوم نسبت به نظام‌های تک کشتی می باشد.

کلمات کلیدی