\\\"اما از آنجا که اختیار و اراده داشتن،ملازم آنست که انسان هرگونه که خود بخواهد عمل کند نو از جمله مطابق اختیار خود به گناه کردن از توابع مبادرت‌ ورزد،پس می‌توان گفت با نظر به اینکه گناه کردن از توابع اختیار داشتن است خداوند با اعطای اختیار به انسان،گناه کردن او را نیز به نحو بالعرض و بالتبع خواسته و اراده کرده است،در حالیکه آنچه اولا و با لذات و اصالتا مرضی الهی و مورد مشیت‌ و ارادهء حق‌تعالی قرار گرفته است،اصل هستی او و ارادهء اعمال‌ صالحه و صدور خیر از انسان است و همین امورند که مجعول‌ بالذات حضرت حق محسوب می‌شوند. حال اگر این دو وصف واقعا اموری کاملا اعتباری و بدون‌ ارتباط با هستی فعل باشند باید ثمرات و نتایج ناشی از آنها نیز ربط اعتباری با آنها داشته باشند،یعنی هرچه که به سبب این‌ حیثیت-طاعت یا معصیت-بر فعل مترتب می‌شود با حقیقت‌ خود فعل کمترین ارتباط وجودی و نفس الامری نداشته باشند، به بیان دیگر که ربطی حقیقی و اصیل میان ثواب و عقاب با حقیقت فعل طاعت و معصیت وجود نداشته باشد،بکله دراینجا نیز به اعتبار شارع،ثواب برای طاعت و عقاب برای معصیت‌ لازم آمده باشد. پس با این مفروضات که: 1-وصف طاعت و معصیت اعتباری است؛ 2-خود فعل طاعت و فعل معصیت اموری وجودی و حقیقی هستند؛ 3-حقیقت وجودی فعل طاعت و معصیت با یکدیگر متفاوت است؛ 4-این تفاوت بنابر باور به اصالت وجود ناشی از شدت و ضعف در هستی است؛می‌توان گفت که از حیث وجود و ثبوت،هردو نوع فعل،بمانند همهء مراتب متفاوت هستی به‌ خداوند نسبت داده می‌شوند-به نحو با لذات و حقیقی-و چون‌ عنوان طاعت و معصیت عنوانی اعتباری هستند،آن انتساب‌ ملازم این نخواهد بود که خداوند را نیز عاصی با مطیع گمان‌ کنیم و لذا شبههء اعمال سیئه در ارتباط با توحید افعالی بکلی‌ مندفع خواهد شد.\\\"

کلمات کلیدی