ایجاد انشعابات جدید در میان شیعیان، ادامه‌ی نهضت ترجمه و رویایی اصحاب اندیشه با آراء و شیوه‌های استدلالی جدید در کنار واگذاری مقام ولایتعهدی به امام رضا ع، دوران امامت ایشان را به مقطعی خاص در تاریخ تشیع تبدیل نمود. توجه ویژه‌ی مؤلفان قرون متقدم به ثبت ابعاد مختلف زندگی آن حضرت تائیدی بر این مدعاست. وجود این منابع، فرصت شناخت بیشتر آن حضرت و ارائه‌ی تصویری شفاف‌تر از ایشان را فراهم آورده‌است. با این حال به نظر می‌رسد وجه غالب کوشش‌های محققان در بررسی مناظرات امام رضا ع با علمای سایر ادیان، بر روش مناظره‌ی ایشان متمرکز بوده‌است. این پرسش که امام ع مناظرات خود را با تأکید بر چه شاخصه‌هایی پیش برده و در ورای آنها چه اهدافی را دنبال می‌کرده‌است، پرسش اصلی پژوهش حاضر را شکل داده‌است. یافته‌های این تحقیق که به شیوه‌ی کیفی و با تأکید بر تحلیل متن به انجام رسیده است، حاکی از آنست که امام رضا ع در مناظرات خود با علمای سایر ادیان، بر دو شاخصه‌ی بهره‌گیری از ظرفیت ادیان و اخلاق‌مداریِ دینی تأکید داشته‌اند. امری که به واسطه‌ی آن ایشان به اثبات حقانیت دین اسلام و نبوت پیامبر ص پرداخته‌اند. علاوه بر آن، اقرار مکرر علمای حاضر در مجلس مناظره به علم امام و پذیرش استدلالات آن حضرت، نه تنها اهداف مأمون را از برگزاری مناظره تأمین نکرده، بلکه جایگاه و مقام ایشان را در انظار خاص و عام تثبیت و برجسته نموده‌است.

کلمات کلیدی