روستاها شکل داده اند. در این تحقیق سعی شده است به شناخت و معرفی عوامل تأثیرگذار برتحولات فضایی-کالبدی روستاهای پیرامونی کلانشهر مشهد پرداخته شود. روش تحقیق در پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی و نوع آن ازنظر هدف، بنیادی است. برای جمع‌آوری اطلاعات از روش‌های‌ اسنادی و میدانی استفاده‌شده است. جامعه نمونه 28 روستای بالای 20 خانوار در مجموعه شهری مشهد می‌باشد که از طبقات مختلف جمعیتی و فواصل متفاوت با شهر مشهد انتخاب شدند. از مجموع 20083 خانوار در نقاط روستایی نمونه، با فرمول کوکران، حجم نمونه 377 خانوار به‌دست‌آمده این افراد با روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. تبیین شاخص‌های مؤثر در تحولات کالبدی – فضایی سکونتگاه‌های روستایی با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP) (دیدگاه 32 کارشناس) انجام شد. که شاخصهای اقتصادی با وزن 0.3556، سیاسی و نهادی - مدیریتی با وزن 0.2233 و فضایی – کالبدی با وزن 0.2029 بیشترین تاثیر را درتحولات کالبدی سکونتگاههای روستایی پیرامونی شهر مشهد داشته و در مقابل شاخص های زیست محیطی با وزن 0.0353 کمترین ضریب تاثیر را در تحولات کالبدی – فضایی سکونتگاههای روستایی داشته است. ازنظر روستاییان شاخص فضایی- کالبدی با میانگین 6/3 بیشترین و شاخص اقتصادی با میانگین 43/3 کمترین تأثیر را در تحولات کالبدی فضایی روستایی داشته است. که با توجه نتایج آزمون T تک نمونه ای مستقل نیز شاخص های کالبدی- فضایی (با مقدار 16.89T=)، اجتماعی (با مقدار 15.01T=) و زیست-محیطی (با مقدار 14.58T=) از شاخص های مهم در تحولات کالبدی- فضایی روستایی می‌باشد. نتایج تحلیل فضایی و رتبه بندی روستاهای نمونه با مدل ارزیابی تولید وزنی تجمعی (WASPAS) مشخص کرد روستاهای گرجی سفلی، حسین آباد قرقی و دوست آباد دارای بالاترین سطح تحولات کالبدی-فضایی بوده است.

کلمات کلیدی