بن‌مایه‌ی تاریخ ایران‌زمین را، بر دوگانه‌ها، بنیاد کرده‌اند؛ اهورا/اهریمن، خیر/شرّ، تاریکی/روشنایی، دانایی/نادانی، سفید/سیاه، راست/ناراست. هنگامِ سخن بر سر دشواری‌هایی که ایران را در چنگِ خود، گرفتار کرده استْ دچار دشواره‌ی شگفت‌آوری شده‌ایم؛ هر کس از ایرانِ خود، سخن می‌گوید. تاریخِ ایران‌زمین، دچارِ گسست‌ و پیوست‌ است. استمرار و انقطاعِ تاریخی، توانِ دست‌یابی به هویتِ (چبودگی) یک‌پارچه از تاریخیت ایرانیان را، سلب نموده است؛ از احتشام و فخامت و قدمت، برخورداریم و به تاریخِ چندهزارساله‌، افتخار می‌کنیم؛ امّا، در رویارویی با نابهنجاری‌ها و پس‌ماندگی‌ها و دیگرْ دشواری‌هایِ گوناگونِ گرفتارکننده‌ی جامعه و دولت، نمی‌دانیم که از کجا بایستْ آغاز کرد. زین‌سبب، سخن‌گفتن از پیوستگی ایران، نغز نیست؛ لغو است. در این میانه، ایران، که ریشه‌ی تمامِ گفت‌وشنیدها و کشاکش‌ها و دوستی‌ها و دشمنی‌هاست، از میانْ برخاسته و گم شده است. کشاکش‌ها، سه ایران را پدید آورده است؛ مذهبی، فرهنگی، تاریخی. ولی، سیاست، به‌عنوان واقعی‌ترین و همه‌گیرترینْ امرِ اجتماعی، و، ویژگی‌های خاصِّ نظامِ سیاسیِ ویژه‌، ایران را به موضوعِ منازعه‌های بی‌پایان، تبدیل کرده است. باورمندانِ به ایرانِ مذهبی، دو گروه‌اند؛ گروهیْ ایران را ویژه‌ی اسلام و شیعه و اهل بیت و دوازده‌امام، کرده‌اند؛ و، گروهی، ایرانیانِ پیشااسلام را نیز، خداشناس و یزدان‌پرست، می‌دانند. باورمندانِ به ایران فرهنگی نیز، دو گروه‌اند؛ سنت‌گرایانِ در جست‌وجوی بازگشت به گذشته‌‌ و نوگرایانِ جست‌وجوگرِ پیوندِ با تجدد. باورمندان به ایران تاریخی نیز، دوگروهی‌اند؛ برخی، تاریخ ایران را از روزگار افسانه‌ای آغاز می‌کنند؛ و، برخی دیگر، گذشته‌های تاریخی ایران را، گذشته می‌دانند و به تاریخ اکنونِ ایران، دل‌مشغول‌اند. اکنون، در وضعیتی بغرنج، گرفتار شده‌ایم. روش به‌کاربسته در نوشتار، تبیین تاریخْ‌باور (تفسیری) و گردآوری و مستندسازی داده‌ها، کتابخانه‌ای است. یافته‌های نوشتار نشان می‌دهد که دشواره‌ی امروزیِ جامعه‌ی ایرانی، گرفتارشدن در دام‌چاله‌ی درازآهنگْ‌بودنِ تاریخِ ایران است. ققنوسِ ایران، گرفتارِ کشاکش‌های بی‌پایانِ اهورا و اهریمن شده است و توانِ ازخاکسترْبلندشدن ندارد و خاکسترنشینِ تاریخِ درازِ خویشتن شده است.

کلمات کلیدی