استفاده از کود نیتروژن نقش مهمی در افزایش تولید انواع محصولات کشاورزی در سراسر جهان دارد. به منظور دستیابی به رهیافتی مؤثر در ارتقای کارایی مصرف کود در نیتروژن برنج (رقم شیرودی)، آزمایشی در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با 13 تیمار و سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی معاونت مؤسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران (آمل) در سال­های 1394 و 1395 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از: بدون مصرف نیتروژن (شاهد) (N0)، مصرف تقسیطی 115 کیلوگرم نیتروژن در هکتار (N1)، مصرف 115 و 5/57 کیلوگرم نیتروژن در هکتار کود اوره با پوشش گوگردی (SCU) (به ترتیب N2 و N3)، مصرف 115 و 5/57 کیلوگرم نیتروژن در هکتار کود اوره سوپرگرانوله (به ترتیب N4 و N5)، مصرف 115 و 5/57 کیلوگرم نیتروژن در هکتار کود سولفات آمونیوم (به ترتیب N6 و N7)، مصرف نانو کود نیتروژن+ 50 درصد کود نیتروژن توصیه شده (N8)، استفاده از باکتری‌های آزوسپیریلیوم، ازتوباکتر و آزوسپیریلیوم + ازتوباکتر (به ترتیب N9، N10 و N11) و هر یک همراه با مصرف 5/57 کیلوگرم نیتروژن در هکتار از منبع اوره مصرف کود طبق عرف زارع (115 کیلوگرم نیتروژن در هکتار از منبع اوره تماماً قبل از نشاکاری) (N12). نتایج آزمایش نشان داد که اثر تیمارهای کودی روی عملکرد دانه، ماده خشک، شاخص برداشت، محتوای نیتروژن دانه و کاه، میزان کل جذب نیتروژن، شاخص برداشت نیتروژن و انواع کارایی‌های مصرف کود نیتروژن، اثر معنی­داری داشتند. بیشترین عملکرد دانه (7869 کیلوگرم در هکتار) از تیمار 115 کیلوگرم در هکتار نیتروژن از منبع سولفات آمونیوم (N6) به­دست آمد. بیشترین مقدار بهره‌وری نسبی (2/136 کیلوگرم بر کیلوگرم)، کارایی زراعی (1/38 کیلوگرم بر کیلوگرم)، کارایی بازیافت (8/90 درصد)، کارایی فیزیولوژیکی (42 کیلوگرم بر کیلوگرم) و کارایی داخلی نیتروژن (2/54 کیلوگرم بر کیلوگرم) از تیمار 5/57 کیلوگرم نیتروژن در هکتار کود اوره سوپرگرانوله (N5) به­دست آمد. نتایج نشان داد که جایگذاری عمقی کود اوره سوپرگرانوله به دلیل افزایش میزان جذب نیتروژن باعث کاهش تلفات کود نیتروژن شده و مزیت نسبی بیشتری نسبت به سایر منابع کود نیتروژن در زراعت برنج دارد.

کلمات کلیدی