بی‌تردید، بهره‌مندی عقل بشری از آموزه‌های وحیانی پیراسته از لغرش و خطا، تأثیر بسزایی در رشد، شکوفایی و بالندگی خرد انسانی خواهد داشت. یکی از منابع مهم آموزه‌هایی وحیانی، بهره‌گیری از سیره علمی و عملی بزرگان دین است. در همین راستا، بررسی مناظره‌های امام رضا (ع) با پیروان ادیان گوناگون و متکلمان برجسته، در عمق‌بخشی به شناخت انسان در موضوعات مربوط به خداشناسی، از ارزش و اهمیّت بالایی برخوردار است. به عنوان نمونه، مناظره امام رضا (ع) با عمران صابی، متکلم برجسته آن زمان، یکی از مناظره‌هایی است که می‌تواند در این زمینه، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. در این مناظره که در قالب پرسش‌ و پاسخ و در دو بخش، برگزار شده است، امام رضا (ع) در برابر پرسش‌های عمران صابی، به اثبات موضوعات گوناگونی در حوزه صفات و افعال خداوند متعال می‌پردازد. در جستار حاضر تلاش شده است تا سخنان گهربار امام رضا (ع) به دلیل اختصار، تنها در بخش نخست مناظره، با رویکرد عقلی و فلسفی شرح داده شود و قواعد عقلی مستفاد از سخن امام (ع) بازخوانی و تحلیل گردد. فهرست مطالب بخش نخست، که امام (ع) با رویکرد عقلی، به اثبات آن پرداخته‌اند، بشرح ذیل است: اثبات وحدت و بساطت خدا و بیان چگونگی صدور کثرت از خداوند متعال، اثبات علم حضوری خدا به ذات خود و ابطال حصولی بودن علم الهی، دسته‌بندی گونه‌های موجودات، ابطال راه یافتن تغییر در ذات خدا، امتناع شناخت ذات و امکان شناخت صفات خدا، اثبات پیراستگی خداوند متعال از صفات نقص مانند نطق و سکوت، ابطال ظرف و مظروف بودن رابطه خدا با موجودات.

کلمات کلیدی