رخداد مسائل زیست محیطی و اتلاف منابع طبیعی از جمله علل ایجاد راهکارهای مدیریت ریسک و بحران محیط زیست هستند. یکی از مهمترین مشکلات زیست محیطی منطقه صمدآباد شهرستان سرخس، هجوم ماسه­های روان به مراکز سکونتی، راههای ارتباطی و تاسیسات زیربنایی است. سیستم محیطی در مقابل تنش ماسه­های متحرک، واکنش نشان داده و با ایجاد اکوسیستم نبکا سعی در تعدیل فشار فرسایش بادی دارد. بنابراین توسعه جشم­انداز نبکا می­تواند به عنوان عاملی به منظور حفظ هماهنگی بین نیروهای عمل­کننده­ی زیست محیطی و کاهش آثار تخریبی ماسه­های روان بر سیستم­های انسانی عمل کند. در این راستا شناسایی سازگارترین گونه­ی گیاهی نبکا از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف از این پژوهش ارزیابی مقایسه­ای نبکاهای منطقه صمدآباد شهرستان سرخس با استفاده از مدل AHP و معرفی مناسب­ترین گونه­ی گیاهی نبکا برای تثبیت ماسه­های روان از طریق تحلیل مولفه­های مورفومتری آن است. به این منظور ابتدا مهمترین مشخصه­های مورفومتری 120 نبکا نظیر ارتفاع نبکا، طول نبکا، حجم نبکا، ارتفاع گیاه، محیط گیاه، طول گیاه و حجم گیاه، از گونه­های سبط پاکوتاه، اسپند و خارشتر با روش استفاده از ترانسکت اندازه­گیری میدانی شد. سپس با ارزیابی مقایسه­ای آنها از طریق مدل AHP، مبادرت به اولویت­بندی نبکاهای مطالعاتی شد. نتایج نشان می­دهد که نبکای گونه­ی اسپند با وزن 0.4875 بیشترین ارجحیت و بهره­وری را برای تثبیت ماسه­های روان دارد. نبکای گونه­ی خارشتر نیز با وزن 0.3161 نسبت به نبکای گونه­ی سبط پاکوتاه از ارجحیت بیشتری برخوردار است.

کلمات کلیدی