دولت هخامنشیان سرآغاز شکل گیری عقلانیت حکمرانی است به نحوی که منشور کوروش و سنگ نوشته های به جای مانده از آن دوران به خوبی اصول و مبانی حکومت مندی ایرانیان را متبلور ساخته است. برخلاف رویکردهای یونانی محور این مقاله هخامنشیان را سرآغاز ایده انسانی و عقلانی حکومت مندی می داند زیرا در این منطقه است که مفاهیم، رواداری، مصلحت عمومی، اقتدارعالی، عدالت، تکنیک های حکومت به شیوه کاربردی ایجاد می شود. پرسش پژوهش همان نقطه ضعف حکومت مندی هخامنشیان می باشد. ایرانیان کارآمدترین و قدرتمندترین سلسله جهان را ایجاد کردند دارای متعادل ترین شبکه ها و تکنولوژی های قدرت بودند اما در مورد شیوه های مشارکت مردم در سیاست، نقش و جایگاه مردم در امر عمومی و امکان شورش و اصلاحات از سوی شهروندان دیدگاه بسیار بسته ای داشتند و اصلا اعتقادی به این فرایند نبود. هخامنشیان و همه سلسله های کارآمد و قدرتمند ایرانی با آنکه در اغلب وجوه سیاست پیشتاز بودند اما در مورد نقش مردم در سیاست گزاره هایی دارند که منجر به بن بست در نظام سیاسی و حاشیه رانی یکی از اصلی ترین منابع قدرت می گردد. این پژوهش با چنین پیش فرض هایی بر اساس تئوری استثنا و حاکمیت اصیل قلمروی سیاست سعی می کند با نگرشی انتقادی کتیبه بیستون را مورد واکاوی قرار دهد.

کلمات کلیدی