مشهد دومین کلان شهر ایران است و در دشت مشهد در اقلیم خشک و نیمه‌خشک واقع شده است. برداشت بیش از حد از منابع آ‌ب‌های زیرزمینی، سبب افت شدید تراز آب (سالانه بیش از یک متر، سطح آب زیرزمینی در بعضی از نقاط دشت افت می‌کند) و ایجاد فرونشست زمین شده است. عوارض فرونشست به‌صورت شکاف زمین و ترک در دیوار سازه‌های مسکونی در حریم شمالی شهر مشهد مشاهده شده است. هدف از این پژوهش پایش دقیق نرخ فرونشست سالانه به‌کمک تمامی داده‌های موجود و علت‌یابی این پدیده با توجه به‌ویژگی‌های زمین‌شناختی و هیدروژئولوژیکی منطقه است. ابتدا به‌کمک روش ترازیابی دقیق که قدیمی‌ترین داده‌ها را از فرونشست زمین در اختیار قرار می‌دهد، سابقه فرونشست بررسی شده است. سپس پردازش تداخل‌سنجی راداری برای کل دشت مشهد به‌کمک 23 تصویر ماهواره ENVISAT انجام گرفته است. نتایج نشان می‌دهد که دو کاسه فرونشستی یکی از شمال‌غرب و دیگری از جنوب‌شرق وارد حریم شهر مشهد شده است و در دشت مشهد در سال 2010 محدوده‌ای به‌وسعت km2 7/13 با میزان بیش از cm/year20 در حال فرونشست بوده است. بررسی مقاطع زمین‌شناسی که به‌صورت طولی و عرضی دشت را قطع کرده‌اند، نشان می‌دهد، بیش‌ترین میزان فرونشست در مناطق با افت شدید سطح آب زیرزمینی، بافت خاک ریزدانه و ضخامت آبرفت زیاد ایجاد شده است. پیش‌بینی می‌شود در بخش‌هایی از شهر مشهد در آینده فرونشست چشم‌گیری ایجاد شود. این مناطق شامل بخش‌هایی هستند که به‌علت تکمیل شبکه فاضلاب شهری و قطع تغذیه آبخوان از فاضلاب شهری، با افت بیش از 20 متری سطح آب زیرزمینی مواجه خواهند شد که این امر ضرورت این پژوهش را دوچندان می‌کند.

کلمات کلیدی