ابوالمظفر علاءالدین عطاملک بن محمد جوینی در سال 622 یا 623 ق در خاندانی دبیرپرور، در آبادی بزرگ آزادوار که تا پیش از هجوم مغولان مرکز ولایت جوین/گویان یا کویان به شمار می رفت، متولد شد. سابقه حرفه دیوانی خاندان او دست کم به دوره سلطان سنجر (حک. 611-652 ق) و محتملاً به نخستین حکومت‌های ایرانی پس از اسلام می‌رسید. اگرچه، نسب عطاملک جوینی در آثار خود او یعنی تاریخ جهانگشای و تسلیه الاخوان و و نیز در آثار فارسی دوره ایلخانان نیآمده است، آثار عربی نگارش یافته در سرزمین عراق و شام از جمله تاریخ اسلام ذهبی به نقل از کمال‌الدین عبدالرازق بن احمد بغدادی مشهور به ابن فُوَطی (642-723 ق) مورخ مخصوص عطاملک، الفخری فی آداب السلطانیة اثر ابن طقطقی و نیز در عمده الطالب اثر ابن عِنَبَه ((حدود ۷۴۸- ۸۲۸ ق)، نسب جوینی را به فضل بن ربیع (د.208ق) وزیر هارون (حک. 170- 193ق) و امین عباسی (حک. 193-198ق) رسانده اند. اما در آثار فارسی، به گفته قزوینی عطاملک جوینی را قاضی نوراللّه شوشتری در مجالس‌المؤمنین و بالتبع او رضاقلی‌خان هدایت در مجمع الفصحاء، از خاندان امام الحرمین جوینی (د. 478ق)، عالم برجسته شافعی و نخستین مدرّس نظامیه نیشابور، دانسته‌اند. از میان این دو نسب، قزوینی و محققان بعد از او، نظر نویسندگان عرب نویس را پذیرفته و جوینی را از خاندان فضل بن ربیع به شمار آورده اند، لیکن این محققان تحلیلی در مورد علل صحت این نسب و ترجیح آن بر نسب موجود در منابع فارسی، ارائه نکرده اند.

کلمات کلیدی