از پیش نیازهای هر برنامه اصلاحی آشنایی با جزئیات گرده‌افشانی و باروری در گیاه می‌باشد. در پژوهش پیشرو مراحل فنولوژیکی از شروع تولید برگهای رزت تا رسیدن بذر و برخی خصوصیات مرتبط با باروری گلها مثل طول پرچم و مادگی ارزیابی شد. همچنین فرایند باروری گل تحت تاثیر تیمارهای مختلف گرده‌افشانی دستی در غالب طرح کاملاً تصادفی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد تمام گونه‌ها دارای دوره گلدهی طولانی بین 15 روز برای گونه S. atropatana تا 41 روز برای گونه S. virgata می‌باشند. گرده‌افشانی گلها غالباً توسط زنبورها و مگسها صورت می‌گیرد که نشان‌دهنده دگرگشنی گونه‌ها می‌باشد. کمترین نرخ سازگاری در گونه‌های S. atropatana (6/16 درصد) و S. syriaca (25 درصد)، مشاهده شد و گونه S. virgata بیشترین میزان سازگاری (91 درصد) را در شرایط آب و هوایی مشهد نشان داد. دو گونه S. atropatana و S. syriaca با فاصله 1/7 و 2/5 میلیمتری بین نوک پرچم تا سطح کلاله دارای گلهای هترواستیل بودند. نتایج گرده‌افشانی دستی نشان داد، بیشترین درصد تشکیل بذر در تمام گونه‌ها با میانگین 63/73 درصد از طریق گرده‌افشانی آزاد حاصل گردید. تشکیل بذر در تیمار اتوگامی خودبخودی به شدت پایین و بین 3 تا 2/12 درصد بود. تشکیل بذر در تیمار ژینوگامی در محدوده بین 2/10 درصد برای گونه S. syriaca و 5/32 درصد برای گونه S. frigida بود. گونه‌های مورد مطالعه دارای ناسازگاری نسبی یا شدید بودند که از عوامل دگرگشنی در این آنها می‌باشد. نتایج نشان داد تیمارهای با امکان دسترسی به منابع دانه گرده متنوع موفقیت بیشتری در تشکیل بذر داشتند.

کلمات کلیدی