تشبیه بلیغ از زیباترین و پربسامدترین تشبیهات بکار رفته در خطبه‌های نهج‌البلاغه است؛ به گونه‌ای که حدود دوسوم تشبیهات خطبه‌ها را دربرمی‌گیرد، و از آنجایی که نحو پایه و اساس کلام است و تشبیهات بلیغ در ساختارها و شیوه‌های متنوع نحوی ارائه شده است که هر یک کارکرد و دلالت ویژه‌ای را دربردارد، از این رو پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی سبک تشبیهات بلیغ نهج‌البلاغه در لایه نحوی می‌پردازد. ساختمان جملات تشبیهات بلیغ در خطبه‌های نهج‌البلاغه در مواضع مختلف، با توجه به مقتضای کلام و نقش مشبه‌به در پنج اسلوب نحوی واقع شده است. در بیشترین بسامد مشبه‌به مفعول مطلق نوعی واقع شده است که به دلیل جناس اشتقاق موجود در آن موسیقی دل‌انگیزی دارد. در ساختارهای بعدی به ترتیب کاربرد، مشبه‌به خبر، اضافه تشبیهی، مفعول‌به دوم و حال واقع شده است. کاربرد فراوان ساخت‌های همپایه در تشبیهات بلیغ جمع، یکی از ویژگی‌های سبک نحوی امیر‌مؤمنان (ع) است که بستر برخی از صنایع بدیعی مانند تکرار، سجع، تقابل، موازنه و ... شده است و همین مسأله سبب ارتقای ارزش هنری و به ویژه ارزش موسیقایی تشبیهات گردیده است.

کلمات کلیدی